Uzależnieniem nazywa się silną potrzebę ciągłego wykonywania określonej czynności lub stałego przyjmowania jakiejś substancji (np. leku). Problem uzależnienia nigdy nie dotyczy jednej osoby, ale całego jej najbliższego otoczenia - rodziny, przyjaciół, nierzadko także współpracowników.
Wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje uzależnień:
- fizjologiczne
- psychiczne
- społeczne
Do uzależnień fizjologicznych zalicza się potrzebę stałego dostarczania do organizmu jakiejś substancji albo związku, w przeciwnym razie pojawia się szereg objawów odstawienia - rozdrażnienie, niepokój, lęk, dreszcze, drżenie mięśni, bezsenność.
Główne rodzaje uzależnień fizjologicznych to:
- alkoholizm
- uzależnienie od nikotyny
- narkomania
- lekomania
- uzależnienie od cukru
We wszystkich tych przypadkach czynnikiem uzależniającym jest konkretny związek (jak nikotyna) lub grupa związków (np. określone leki czy substancje psychoaktywne). Chory nie kontroluje potrzeby sięgania po nie i nie potrafi sam się powstrzymywać.
Inną grupą są uzależnienia psychiczne, zwane też psychologicznymi. Przebiega bardzo podobnie jak uzależnienia fizjologiczne - chory odczuwa ciągły mus zaspokajania pewnych potrzeb. Niespełnienie zachcianki prowadzi do podobnych objawów odstawienia, co w przypadku uzależnienia od alkoholu czy nikotyny.
Uzależniony skupia się tylko na czynniku wywołującym pragnienie, bywa, że nie potrafi myśleć o niczym innym i nie zwraca uwagi na otaczający świat.
Najczęściej spotykane czynniki wywołujące uzależnienie psychiczne to:
- masturbacja i pornografia
- seks (nimfomania)
- hazard
- internet i gry komputerowe
- praca (pracoholizm)
- kupowanie (zakupoholizm)
- jedzenie
W przypadku jedzenia mówi się o specyficznej odmianie uzależnienia - jedzeniu kompulsywnym. Jest to poważne zaburzenie odżywiania, które polega na obsesyjnym jedzeniu dużych ilości w niekontrolowany sposób. W skutkach i przebiegu podobne jest do bulimii.
Ostatnią grupą są uzależnienia społeczne, które wynikają z przywiązania do pewnej grupy społecznej. Uzależniony powiela zachowania osób ze swojego środowiska, często wbrew swojej woli, ponieważ boi się odrzucenia. Respektuje wszystkie panujące w danej subkulturze zasady, aż w końcu zaczyna wykonywać pewne czynności odruchowo i nie wyobraża sobie tego nie robić.
Uzależnienie społeczne prowadzi do rezygnacji z całego swojego dotychczasowego życia na potrzeby danej społeczności - utratę pracy, wyrzucenie ze szkoły, konflikty rodzinne, problemy z prawem, etc.
Uzależnienia najczęściej mają podłoże psychologiczne i to właśnie ich przyczynę należy odnaleźć i wyeliminować, aby w ogóle móc zacząć walkę z uzależnieniem. Najlepszą formą leczenia jest psychoterapia - grupowa lub indywidualna - albo przebywanie w zamkniętym ośrodku leczenia uzależnień.
