Grzybica – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Grzybica to zakaźna choroba, która może objąć tak skórę czy paznokcie, jak i narządy i układy ustroju. Sprzyjają jej różne czynniki i okoliczności. Jakie są przyczyny choroby? Czym się objawia infekcja i jak ją leczyć. Co robić, a czego unikać, by jej zapobiegać?
1. Co to jest grzybica?
Grzybica (łac. mycoses) to choroba zakaźna, którą wywołują mikroskopijne grzyby chorobotwórcze. Są to głównie dermatofity i grzyby drożdżopodobne, rzadziej grzyby pleśniowe (pleśnie).
Najczęściej spotykanym patogenem jest Candida albicans, odpowiadająca za tak zwaną kandydozę (drożdżycę) skóry gładkiej i błon śluzowych, a także narządów wewnętrznych, ośrodkowego układu nerwowego i węzłów chłonnych.
Częste zakażenia wywołują dermatofity (grzybice skóry, paznokci i włosów). Groźnymi mikroorganizmami są kropidlaki, odpowiadające między innymi za infekcje układu oddechowego, przełyku, żołądka lub jelit.
2. Rodzaje grzybicy
Wyróżnia się dwie główne grupy grzybic. To grzybice powierzchniowe oraz głębokie (układowe, narządowe, uogólnione).
Grzybice powierzchniowe dotyczą zwykle skóry (tak owłosionej, jak i nieowłosionej), błon śluzowych i paznokci. Najczęściej diagnozowana jest:
- grzybica skóry,
- grzybica skóry głowy,
- grzybica stóp,
- grzybica paznokci,
- grzybica jamy ustnej.
Grzybice głębokie dotyczą różnych narządów i układów. Najbardziej powszechne choroby to:
- grzybica pochwy,
- grzybica ogólnoustrojowa,
- grzybica dróg moczowych,
- grzybica płuc,
- grzybica przełyku.
Te choroby występują rzadziej, ale wywołują cięższe dolegliwości. Mogą nawet prowadzić do zgonu.
3. Przyczyny rozwoju grzybicy
Grzybicą łatwo się nią zarazić, ponieważ osoba chora rozsiewa wokół siebie odpadające ze skóry mikroskopijne łuski. Te osiadają na podłodze i innych powierzchniach, także ręcznikach czy odzieży. Sprzyja im ciepły, wilgotny klimat.
Nie zawsze kontakt z zarodnikami grzybów przyczynia się do rozwoju choroby. Zdrowy organizm często potrafi sam zwalczyć infekcję grzybiczą.
Na zakażenia narażone są głównie osoby, które mają osłabiony układ odpornościowy, chorujące na cukrzycę i inne choroby przewlekłe, będące po przeszczepach narządów i zmagające się z zaburzeniami immunologicznymi czy chorobami nowotworowymi.
Ryzyko dotyczy także niemowląt i małych dzieci, osób w podeszłym wieku i narażonych na przewlekły stres oraz zmagających się z niedoborami i awitaminozami.
Duże znaczenie mają przyjmowane leki, zarówno antybiotyki, jak i chemiczne środki antykoncepcyjne. Wpływ na rozwój zakażenia ma także nadmierna wilgotność skóry czy zaniedbania higieniczne.
4. Objawy grzybicy
Objawy grzybicy zależą od rodzaju choroby: patogenu, który za nią odpowiada oraz lokalizacji zakażenia. I tak grzybica paznokci cechuje się białożółtym, żółtobrunatnym lub zielonkawym oraz zgrubiałym paznokciem o postrzępionym brzegu i kruszącą się płytką paznokcia.
W przypadku grzybic skóry charakterystyczne jest łuszczenie się skóry, miejscowe zaczerwienie oraz wykwity pęcherzykowe i krostkowe bądź grudki. Dla grzybicy stóp znamienne są wyprzeniowe ogniska, maceracja naskórka, swędzące pęcherzyki wraz z pęknięciami w przestrzeniach międzypalcowych są zmianami typowymi.
O ile w przypadku grzybicy powierzchniowej obserwuje się wspomniane charakterystyczne zmiany skórne, którym towarzyszy świąd, o tyle w przypadku grzybicy układowej obserwuje się także niespecyficzne objawy ogólne, takie jak biegunka lub zaparcia, osłabienie, ból stawów czy zaburzenia koncentracji.
5. Diagnostyka i leczenie
W rozpoznaniu grzybicy wykorzystuje się badanie przedmiotowe i podmiotowe, ale i badania: mikroskopowe, mikrobiologiczne (posiew), serologiczne (wykrywanie antygenów i przeciwciał), w przypadku grzybicy głębokiej również badania obrazowe.
Leczenie grzybicy zależy przede wszystkim od rodzaju choroby. W przypadku grzybicy skóry, błon śluzowych czy paznokci terapię rozpoczyna się od miejscowego aplikowania kremów i maści przeciwgrzybiczych. Jeśli te nie są skuteczne, włącza się leki doustne.
Zastosowanie znajduje się nystatyna w formie tabletek, zawiesin, maści, tabletek do ssania i pudrów, a także amfoterycyna w tabletkach, tabletkach do ssania, kremach, pudrach i zawiesinach oraz natamycyna, klotrimazol.
Ponieważ grzybica jest chorobą zaraźliwą, a jej nawroty są częste, bardzo ważne jest, by podczas leczenia przestrzegać zaleceń dermatologa i doprowadzić kurację do końca. Terapię farmakologiczną można uzupełniać leczeniem tradycyjnym, sięgając po płukanki i maści z nagietka czy szałwii, a także leki ziołowe. Pomocny jest glistnik (jaskółcze ziele) czy aloes drzewiasty.
Podstawą zapobiegania grzybicy jest higiena osobista, wspieranie układu odpornościowego, a także kontaktu z osobami zmagającymi się z choroba. Duże znaczenie ma dieta zasobna w witaminy i minerały, ale i probiotyki. Nie mniej ważny jest zdrowy tryb życia.