Fantazja (gr. phantasia) to inaczej wyobrażenie. Wywodzi się z psychoanalizy. Jest to pewien wyobrażony scenariusz, w którym osoba fantazjująca, jako aktor, jawnie lub niejawnie realizuje swoje marzenia.
Zygmunt Freud odkrył, że fantazje są równie ważne i realne, jak cała rzeczywistość zewnętrzna, po czym nazwał je realnością psychiczną. Jest to kompromis pomiędzy często nieświadomymi pragnieniami rozładowania napięcia i osiągnięcia przyjemności, a moralnymi nakazami.
Kiedy treści fantazji są niemożliwe do zrealizowania lub zaakceptowania, są tłumione i objawiają się w postaci snów lub symptomów nerwicy. Mogą również stać się podstawą twórczości artystycznej. Fantazje powstają, kiedy zewnętrzna rzeczywistość rodzi poczucie niezaspokojenia i frustrację.
Jedną z form fantazjowania to marzenia na jawie - rodzaj historii, odbywającej się w myślach, ze sobą w roli głównej, w której możemy być kim tylko zapragniemy. Historia ta obrazuje zaspokajanie swoich wewnętrznych pragnień, takich jak np. podniesienie własnej wartości, czy agresywnych.
Od początku narodzin jesteśmy zdolny do wyobrażeń, tak samo jak do nawiązywania uczuciowych relacji. Fantazje seksualne powstają wcześnie, początkowo w prymitywnej formie. W czasie kontaktu z mamą, podczas np. pielęgnacji, dziecko odczuwa przyjemność, która płynie z różnych sfer ciała.
Uczucia te wzmacniają przywiązanie do matki i bliskość, stają się napędem do szukania dalszego zaspokojenia i są kojarzone z mamą. Gdy nie ma jej obok, dziecko może używać własnych form zaspokojenia, np. ssać palec lub smoczek. Może wtedy fantazjować o kochanej osobie, zwiększając jednocześnie przyjemność z samozaspokojenia.
Szukanie zaspokojenia i przyjemności, jak też pragnienie bliskości kochanej osoby tworzą podstawy seksualnych fantazji. Dzięki nim łatwiej jest dziecku oczekiwać na rodzica i radzić sobie z rzeczywistością, jak też zachować obraz nieobecnej osoby. Jeśli jednak czeka ono zbyt długo, mogą wystąpić zakłócenia w rozwoju, a fantazje mogą wtedy zastąpić rzeczywistość.
Na kolejnych etapach rozwoju i wraz ze zdobywanym doświadczeniem, fantazje seksualne są coraz bardziej złożone. Dziecko może okrywać przyjemność związaną z dotykaniem swoich narządów płciowych. W około 4-5 roku życia dziecko może fantazjować o podbojach i odwetach, wtedy często słyszymy u chłopców, że chcieliby ożenić się z mamą, lub tatą.
Po tym intensywnym okresie, fantazje przechodzą niejako w stan "uśpienia". Jest to czas kiedy dojrzewa w dziecku superego a jego mechanizmy skutecznie walczą z fantazjami seksualnymi. Czas dojrzewania zaś, to okres kiedy hormony szaleją, a zainteresowanie seksualnością nagle gwałtowanie wzrasta. Pojawia się chęć zbliżenia fizycznego do osób przeciwnej płci, co potęguje dodatkowo możliwość ich realizacji.
Erotyczne fantazje mają ogromne znaczenie głównie u tych osób, które nie osiągnęły dojrzałego poziomu psychoseksualnego, zwłaszcza osób ze skłonnościami do perwersji. Dla ludzi o tego typu cechach fantazje bywają konieczne, aby mogli odbyć stosunek seksualny.
