Grzybica skóry – przyczyny, objawy i leczenie

Grzybica skóry i błon śluzowych to grupa chorób zakaźnych, które są wywołane przez grzyby chorobotwórcze. To tlenowe, szeroko rozpowszechnione mikroorganizmy posiadające jądro komórkowe.

Znanych jest około 200 000 gatunków grzybów, jednak tylko około 150 może wywoływać choroby. Grzyby chorobotwórcze można podzielić na:

• Grzyby drożdżopodobne, które wywołują drożdżycę błon śluzowych (jamy ustnej i narządów płciowych), kątów ust, drożdżycę wałów i płytek paznokciowych, wyprzenia drożdżakowe i łupież pstry. Drożdżyce nazywa się również kandydozami, ponieważ najczęstszym gatunkiem je wywołującym jest Candida albicans.
• Dermatofity, które posiadają skłonność do inwazji naskórka, włosów i paznokci. Wywołują tak zwane grzybice właściwe, to jest grzybicę skóry gładkiej, skóry owłosionej, grzybica pachwin, oraz grzybicę stóp i paznokci.
• Pleśnie odpowiadające głównie za zakażenia układowe, czyli narządów wewnętrznych.

Nie każdy kontakt z zarodnikami grzyba powoduje rozwój choroby. Organizm zdrowego człowieka infekcję grzybiczą potrafi zwalczyć. Odpowiadają za to różne mechanizmy obronne. Wniknięcie patogenu do naskórka czy skóry umożliwia zachwianie równowagi organizmu, obniżenie odporności czy niedożywienie.

Do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania na grzybice skóry należą osoby chorujące na choroby metaboliczne (np. cukrzyca), niedoczynność tarczycy i nowotwory, zakażone wirusem HIV oraz przewlekle stosujące antybiotyki, kortykosteroidy, leki immunosupresyjne.

Do zakażenia grzybicą skóry może dojść podczas:

• korzystania ze wspólnych ręczników, grzebieni, obuwia i ubrań,
• korzystania ze wspólnych pryszniców, umywalek, ubikacji w restauracjach, na siłowniach czy pływalniach, hotelach czy internatach,
• używania źle zdezynfekowanych narzędzi do pedikiuru i manikiuru, zwłaszcza u kosmetyczki czy w ośrodkach odnowy biologicznej,
• noszenia nieprzewiewnego i niewygodnego obuwia, bielizny i skarpet wykonanych z tworzyw sztucznych.

Do zakażenia dochodzi także u osób podatnych na zakażenia z powodu uszkodzonej bariery nabłonkowej, na przykład po zranieniu czy oparzeniu. Zakażeniom grzybiczym sprzyja też obecność ciał obcych, takich jak cewniki czy protezy.

Typowo grzybica skóry przyjmuje postać zmian rumieniowo–złuszczających, tworzy krostki i grudki. Towarzyszy jej także świąd lub uczucie pieczenia. Jednak objawy choroby różnią się w zależności od gatunku grzyba, który ją wywołuje oraz od zajętej okolicy.

Objawy grzybicy skóry to okrągłe, rumieniowe zmiany, które:

• Są wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Obrzeże zmiany jest silnie czerwone, ze złuszczaniem, grudkami i krostami. Z kolei środkowa część zmiany sprawia wrażenie zdrowiejącej skóry.
• Szerzą się obwodowo, a im dłużej trwa zakażenie, tym ogniska pojawiają się w coraz to nowych miejscach lub zlewają się ze sobą.
• Wywołują uporczywy świąd.
• Zazwyczaj zlokalizowane są w okolicach odsłoniętych (twarz, szyja, kark, przedramiona, ręce).

Szczególną postacią choroby jest przewlekła grzybica skóry gładkiej, która dotyka głównie kobiet z zaburzeniami endokrynologicznymi i zaburzeniami odporności. Typowe dla niej są zlokalizowane głównie na kończynach dolnych i pośladkach sinoczerwone zmiany z otrębiastym złuszczaniem.

W diagnostyce grzybicy skóry wykorzystuje się badanie fizykalne oraz wywiad lekarski. Duże znaczenie mają badania za pomocą lampy Wooda czy badanie mykologiczne, które pozwala ustalić gatunek chorobotwórczego grzyba. Ma to związek z tym, że objawy grzybicy są niespecyficzne i mogą przypominać inne choroby, takie jak zakażenie bakteryjne, łuszczyca czy liszaj płaski.

Leczenie grzybicy skóry obejmuje zarówno stosowanie przeciwgrzybiczych preparatów zewnętrznych w postaci szamponów, kremów, maści, pudrów, lakierów do paznokci i aerozoli, jak i leków doustnych. Najczęściej stosowane leki przeciwgrzybicze to preparaty z grupy azoli (flukonazol, ketokonazol). Działanie grzybobójcze bądź grzybostatyczne wykazuje także gryzeofulwina, nystatyna, amfoterycyna B, terbinafina.

By pozbyć się grzybicy, bardzo ważna jest dezynfekcja obuwia, bielizny oraz ubrań, choć według lekarzy najbardziej skutecznym sposobem na wyeliminowanie zarodników grzybów z otoczenia jest wymiana na nowe.

Poddając się terapii trzeba uzbroić się w cierpliwość, ponieważ leczenie grzybic to proces długotrwały, często trwający wiele tygodni, a nawet miesięcy. Pomimo dużej skuteczności leków obserwowane są także częste nawroty.