Kaszak – dlaczego powstaje i jak wygląda? Jak się go pozbyć?

Kaszak to rodzaj torbieli, inaczej cysty skórnej, nazywanej łojową lub zastoinową. Typowe dla nich jest to, że pojawiają się dorosłych, u dzieci występują rzadko. Szacuje się, że problem kaszaków dotyczy około 5–10% społeczeństwa.

Cysty, które są wypełnione treścią o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu, najczęściej są zlokalizowane w miejscach, które są zasobne w mieszki włosowe. Częste są kaszaki na głowie (typowo na owłosionej skórze głowy), twarzy (także kaszak na powiece), szyi i górnej część tułowia.

Rzadsze lokalizacje to kaszak na wardze sromowej czy na mosznie bądź kończynach. Zmiany mogą być zarówno pojedyncze, jak i mnogie. Rosną powoli.

Jak wygląda kaszak?

Kaszak jest miękki i przesuwalny względem podłoża. Ma kolor skóry (choć może być też białawy lub żółtawy, zwłaszcza większe zmiany) i formę kopulastego guzka. Zazwyczaj nie boli. Na jego powierzchni można zaobserwować ujścia mieszków włosowych.

Jak powstaje kaszak? Za pojawienie się torbieli odpowiadają złuszczające się komórki naskórka, które blokują kanalik wyprowadzający gruczoł łojowy. W rezultacie wewnątrz gruczołu gromadzi się sebum, które wraz ze zrogowaciałym naskórkiem, cholesterolem i keratyną tworzy serowatą, płynną lub półpłynną masę wypełniającą torbiel.

Na pojawienie się zmian wpływa wiele czynników. Dużą rolę odgrywają predyspozycje rodzinne i zmiany hormonalne w okresie dojrzewania (wówczas znacznie nasila się praca gruczołów łojowych), ale i nieodpowiednie kosmetyki, które zawierających substancje przyczyniające się do zatykania ujść jednostek włosowo-łojowych. To przede wszystkim oleje naturalne, woski, lanolina, zagęszczacze i emulgatory, substancje zapachowe.

Kaszak, w obrębie którego rozwinął się stan zapalny, można pomylić z czyrakiem. To objaw ropnego zapalenie okołomieszkowego z wytworzeniem czopa martwiczego, za które odpowiadają bakterie Gram-dodatnie, najczęściej gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus).

Pojedynczy wykwit związany jest wyłącznie w jednym mieszkiem włosowym, stąd czyraki rozwijają się wyłącznie w obrębie skóry owłosionej. Objawem zakażenia jest pojawienie się kilkucentymetrowego, bolesnego guzka z towarzyszącą ropną wydzieliną i obumieraniem zainfekowanych tkanek. Typowy dla zmiany jest tak zwany czop martwiczy.

Guz jest żywoczerwony, bolesny, uniesiony ponad powierzchnię zdrowej skóry, która jest napięta. Towarzyszy mu miejscowy obrzęk, ale i uczucie osłabienia, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych oraz gorączka.

W niedługim czasie dochodzi do samoistnego pęknięcia krosty i ewakuacji mas martwiczych. Opróżnienie czopa prowadzi do gojenia się zmiany i osłabienia dolegliwości bólowych.

Niewielkie kaszaki mogą ustępować samoistnie, ale i pęknąć wskutek urazu. Usunięcie zmiany rozważa się, gdy jest przyczyną dyskomfortu. Interwencja medyczna jest konieczna w przypadku kaszaków dużych. Zabiegu wymaga także zainfekowany kaszak, czyli torbiel objęta stanem zapalnym.

Wiele osób zastanawia się, czy kaszak jest niebezpieczny. Zmiany różnicuje się głównie z takimi łagodnymi nowotworami skórnymi, takimi jak tłuszczaki i włókniaki. Przypominający kaszaka proliferujący guz włosowy, w którym może się rozwinąć rak kolczystokomórkowy, jest przypadkiem bardzo rzadkim.

Ostateczną diagnozę dotyczącą charakteru zmiany i tkanek, z których się wywodzi, można postawić na podstawie wyniku badania histopatologicznego pobranego materiału.

Ponieważ usunięcie kaszaka wiąże się z przerwaniem ciągłości skóry, powinno być wykonywane wyłącznie przez lekarza. Kaszaki można usuwać chirurgicznie, laserem lub krioterapią, przy czym podstawową metodą jest wycięcie chirurgiczne. Można tego dokonać u dermatologa lub chirurga, także w ramach wizyt refundowanych przez NFZ.

Czy możliwe jest usuwanie kaszaka w domu?

Dobrym pomysłem z pewnością nie jest samodzielne usuwanie kaszaka w domu poprzez nakłuwanie, próby wyciskania kaszaka czy robienie okładów. Zabiegi domowe mogą przynieść więcej szkody niż pożytku, ponieważ grożą nadkażeniem i rozwojem stanu zapalnego.

Przydatna może być jednak maść na kaszaki: cynkowa lub ze skrzypu polnego, który zawiera kwas krzemowy. Pomóc może także napar ze skrzypu stosowany zewnętrznie.