Systemy nośnikowe w kosmetyce – jaka jest ich rola?

Systemy nośnikowe w kosmetyce, czyli cząsteczki, które transportują różne składniki w głąb skóry, są siłą napędową formuł kosmetycznych. Wpływają na działanie preparatów, poprawiając ich stabilność i biodostępność.

Substancje aktywne zawarte w kosmetykach wywołują biochemiczne, chemiczne, fizyczne lub fizykochemiczne efekty, które wpływają na fizjologię i funkcjonowanie skóry, błon śluzowych i ich przydatków. Jednak by mogły pełnić swoją funkcję biologiczną, muszą przeniknąć przez skórę, zwłaszcza przez lipofilową, hydrofobową, martwą warstwę rogową (stratum corneum), która stanowi barierę chroniącą organizm, zarówno przed utratą wody, jak i czynnikami zewnętrznymi. To tak zwany cement miedzykomórkowy, wypełniony korneocytami bogatymi w keratynę.

Substancje biologiczne czynne to między innymi witaminy, produkty pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, między innymi lipidy, aminokwasy, peptydy i polipeptydy, substancje nawilżające, jony metali, przeciwutleniacze i związki o charakterze antyoksydacyjnym, czynniki wzrostu, enzymy, hormony ich pochodne.

Oznacza to, że o właściwościach kosmetyku decydują nie tylko zawarte w nim związki biologicznie aktywne, ale i możliwość ich efektywnego wykorzystania na określonej głębokości skóry. Preparat jest tym bardziej skuteczny, im więcej substancji w odpowiednim stężeniu przeniknie przez barierę, jaką jest warstwa rogowa skóry.

Wyróżnia się różne drogi wnikania składników w głąb skóry. To:

• transport międzykomórkowy – czyli najpowszechniejszy sposób wchłaniania składników aktywnych, który odbywa się przez cement międzykomórkowy (głównie składniki lipofilowe),
• transport przezkomórkowy – przez komórki (głównie składniki hydrofilowe).
• transport przez mieszki włosowe i ujścia gruczołów łojowych – głównie dla substancji lipofilowych, dobrze rozpuszczalnych w łoju.

Nowoczesna kosmetologia sprawia, że nowe generacje kosmetyków są coraz bardziej zaawansowane pod względem składu, ale i formuł. Szczególnie dużym zainteresowaniem naukowców cieszą się nośniki substancji aktywnych stosowanych w kosmetyce.

Obecnie, w zależności od wielkości cząsteczki systemu nośnikowego, wyróżnia się:

Systemy submikronowe liposomy nanocząsteczki

Systemy nadmikronowe mikrosfery mikrokapsuły milisfery i milikapsuły mikrokulki lub perły.

Najbardziej efektywne nośniki substancji aktywnych to liposomy, które są zbudowane z podwójnej błony lipidowej. Przypominają micele, które łączą właściwości zarówno hydrofilowe, jak i lipofilowe, a różnią się jednak tym, że w ich wnętrzu znajdują się składniki aktywne.

Transport substancji zawartych w kosmetykach zależy od wielu czynników związanych zarówno z samym produktem, właściwościami substancji, jak i ze stanem skóry. Oznacza to, że transport przez skórę jest uwarunkowany:

• stanem skóry, a zwłaszcza jej warstwy rogowej, stanowiącej główną barierę w procesach trasportu przezskórnego.
• właściwościami fizykochemicznymi związku zawartego w kosmetyku,
• typem podłoża/bazy kosmetyku,
• obecnością promotorów i/lub nosników przenikania.

Ponieważ im lepiej substancja przenika w głąb skóry, tym lepsze daje efekt, naukowcy nieustannie pracują nad tym, by przenikanie składników było bardziej efektywne. Jak można zwiększyć przenikania składników? Kluczowe kwestie to:

• modyfikacja cząsteczki, także ich wielkości,
• dodanie promotorów przenikania. To składniki zwiększają wchłanianie substancji czynnych przez skórę,
• nośniki, które są zbudowane z warstw wodno-lipidowych, dzięki czemu umożliwiają zamknięcie w nich różnych składników,
• modyfikacja naskórka. Im lepiej nawilżony i im cieńsza warstwa rogowa, tym składniki łatwiej przenikają.
• zabiegi z wykorzystaniem aparatury.

Przenikaniu przez skórę ulegają przede wszystkim substancje lipofilowe, niepolarne (niejonowe) i o niskiej masie cząsteczkowej (poniżej 500 Da). Warto przy tym wspomnieć, że nie wszystkie składniki wymagają zastosowania nośników.

Nie jest to konieczne w przypadku środków okluzyjnych, które tworzą ochronną warstwę na powierzchni skóry, jak również preparatów do oczyszczania czy filtrów przeciwsłonecznych, w przypadku których substancje czynne muszą działać na powierzchni skóry i nie powinny wnikać do naskórka.