Czyrak – przyczyny, objawy, domowe sposoby i leczenie

Czyrak to objaw ropnego zapalenia okołomieszkowego z wytworzeniem czopa martwiczego, za które odpowiadają bakterie Gram-dodatnie, najczęściej gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Patogen wnika do mieszka włosowego i wywołuje stan zapalny.

Objawem zakażenia jest pojawienie się kilkucentymetrowego, bolesnego guzka. Pojedynczy wykwit związany jest wyłącznie z jednym mieszkiem włosowym. W przypadku licznych czyraków, które występują w tym samym czasie i są zlokalizowane w pewnej odległości do siebie, mówi się o czyraczności.

Kiedy czyraki są mnogie, ale wykazują tendencję do grupowania się w jedną zmianę zapalną, w obrębie której znajdują się krostki na powierzchni, diagnozuje się czyraka gromadnego.

Groniec złocisty zwykle nie wywołuje zmian chorobowych. Infekcja może pojawić się w przypadku mikrouszkodzeń skóry oraz w sytuacji, gdy dochodzi do znacznego spadku odporności. Wówczas namnażanie się bakterii może stać się źródłem infekcji.

Zmiany najczęściej występują u dzieci i osób starszych, które mają osłabioną odporność. Obserwuje się wzrost zachorowania wśród osób z chorobami nowotworowymi, po przeszczepach narządów, z niedoborami immunologicznymi, zaburzeniami metabolicznymi, niewydolnością narządową, niedoborami witaminowymi, a także uzależnionych od narkotyków i alkoholu. Czyrak nie występuje rodzinnie, nie jest chorobą dziedziczną.

Zmiany związane z pojawieniem się czyraka rozwijają się w obrębie skóry owłosionej, nie są spotykane po stronach dłoniowych i na podeszwach.

Istotą choroby jest szybko toczący się proces zapalny mieszka włosowego i otaczających go tkanek z towarzyszącą ropną wydzieliną i obumieraniem zainfekowanych tkanek z wytworzeniem tak zwanego czopa martwiczego.

Czyrak to zmiana, która ma postać guzka, potem guzka z krostą. Początkowo przypomina zapalenie mieszków włosowych, ponieważ w jego okolicy tworzy się naciek zapalny i drobny sinoczerwony guzek.

Po kilku dniach na szczycie zmiany pojawia się krosta, pod którą wytwarza się martwica. Guz jest żywoczerwony, bolesny, uniesiony ponad powierzchnię zdrowej skóry, która jest napięta. Towarzyszy mu miejscowy obrzęk. Zmianom skórnym może towarzyszyć uczucie osłabienia, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych oraz gorączka.

W niedługim czasie dochodzi do samoistnego pęknięcia krosty i ewakuacji mas martwiczych. Opróżnienie czopa prowadzi do gojenia się zmiany i osłabienia dolegliwości bólowych. W miejscu czyraka może pozostać nieduża blizna.

Podstawą rozpoznania czyraka jest wywiad lekarski oraz badanie fizykalne. W przypadkach wątpliwych pomocne są badania dodatkowe, takie jak morfologia krwi czy wymaz bakteriologiczny, który polega na pobraniu wydzieliny ropnej z czyraka. Ta jest poddawana hodowli celem potwierdzenia infekcji gronkowcem złocistym. Obecność licznych, nawracających czyraków może być wskazaniem do diagnostyki w kierunku cukrzycy czy zaburzeń układu immunologicznego.

Terapia czyraka w większości przypadków odbywa się w warunkach domowych. We wczesnej fazie, w celu przyspieszenia formowania się czopa martwiczego, stosuje się kompresy z maści ichtiolowej, która ma właściwości przeciwzapalne i bakteriostatyczne.

Czasem konieczne jest chirurgiczne nacięcie czyraka i ewakuacja treści ropnej po wytworzeniu czopa martwiczego. W czyraczności wdraża się celowaną antybiotykoterapię (miejscowo i ogólnie).

Czyraki oczodołu lub zlokalizowane w okolicy przedsionka nosa i wargi górnej (tzw. trójkąta śmierci) mogą być powikłane przejściem zakażenia na zatoki jamiste i opony mózgu (z uwagi na bezpośrednie połączenia z żyłami z rejonu mózgowia). Powikłaniem może być również sepsa, zakrzepica zatoki jamistej, zapalenie wsierdzia oraz zapalenie szpiku kostnego.

Pojawienie się czyraków jest wskazaniem do konsultacji dermatologicznej, zwłaszcza w przypadku zmian zlokalizowanych na twarzy, a także gdy krostom w innej lokalizacji towarzyszą takie objawy jak gorączka, powiększenia węzłów chłonnych lub inne niepokojące dolegliwości. Nie wolno ich bagatelizować.