Konserwanty w kosmetykach – właściwości, rodzaje i bezpieczeństwo

Konserwanty w kosmetykach: kremach i balsamach, szamponach, odżywkach i maskach do włosów, a także produktach do makijażu i demakijażu czy higieny intymnej, są obecne nieprzypadkowo. Ich zadaniem jest przedłużenie ich terminu przydatności oraz zachowanie walorów wizualnych i organoleptycznych. Ma to związek z tym, że substancje wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe, czyli hamują aktywność pleśni, bakterii i grzybów, zapobiegają również powstawaniu produktów przemiany materii mikroorganizmów, które mogą być szkodliwe dla skóry.

Kosmetyki, zwłaszcza te, w których składzie znajduje się dużo wody, są idealnym środowiskiem do rozwoju bakterii czy grzybów, a także pleśni. Z kolei składniki receptur, takie jak peptydy i cukry czy aminokwasy stanowią dla nich dobre źródło pożywienia, umożliwiają wiec im namnażanie się i rozwój. Rozwój patogenów nie tylko wpływa na wygląd, zapach i właściwości kosmetyków, ale i może skutkować wytworzeniem się substancji drażniących, alergennych, a nawet toksycznych. Konserwanty w kosmetykach należą do jednych z najbardziej kontrowersyjnych surowców kosmetycznych. W ich kontekście pojawia się wiele pytań. Czy istnieją dobre i złe konserwanty w kosmetykach? Czy wszystkie są bezpieczne? Jakie są szkodliwe składniki w kosmetykach? Warto znać na nie odpowiedzi.

Konserwanty to substancje o określonych właściwościach. Wykazują dobrą rozpuszczalność w wodzie oraz stabilność w szerokim zakresie temperatur oraz pH. Mechanizm ich działania ma związek z procesem denaturacji białek drobnoustrojów lub dezaktywacją ich układu. Wyróżnia się konserwanty pochodzenia naturalnego i pochodzenia sztucznego.

Naturalne konserwanty w kosmetykach to między innymi:

• ekstrakty roślinne (np. z rozmarynu czy z pestek grejpfruta),
• olejki eteryczne (np. z anyżu, goździków, lawendy, drzewa herbacianego),
• witaminy (np. C, E),
• alkohole (np. alkohol fenyloetylowy).

Substancje konserwujące pochodzenia sztucznego to:

• parabeny (estry kwasu hydroksybenzoesowego), których nie stosuje się samodzielnie. Parabeny w kosmetykach wykazują wysoką właściwość grzybobójczą oraz niską skuteczność w stosunku do bakterii,
• formaldehyd dodawany do kosmetyków w postaci roztworu formaliny. Występuje także pod nazwą formalina, aldehyd mrówkowy oraz donory formaldehydu. Jest bardzo skuteczny, ale silnie drażniący,
• halogenki, to jest związki jodu, bromu, chromu, fluoru lub chloru. Cechują się skutecznym działaniem antydrobnoustrojowym i dużym potencjałem alergennym,
• triklosan, który wykazuje działanie silnie przeciwgrzybiczne i bakteriostatyczne, niemniej może przyczynić się do wzrostu komórek nowotworowych.Sztuczne konserwanty w kosmetyce są efektem procesów chemicznych. Działają silniej niż naturalne konserwanty. Naturalne składniki znacznie rzadziej niż substancje konserwujące mogą powodować podrażnienia i alergie.

Czy konserwanty są bezpieczne? Zastosowanie środków, które są dopuszczone do stosowania w kosmetykach, gwarantuje ich nietoksyczność przy maksymalnym dopuszczalnym stężeniu. Co ważne, stężenie substancji konserwującej w składzie każdego kosmetyku musi zawierać się w granicach od 0,0015 do maksymalnie 2,00 procent. Pewne jest, że konserwanty w kosmetykach muszą spełniać pewne rygorystyczne wymagania. Powinny być nie tylko skuteczne, to jest aktywne wobec szerokiego spektrum drobnoustrojów i wykazywać efektywność w jak najniższym stężeniu i szerokim zakresie pH, ale i bezpieczne. Co to znaczy?

Bezpieczne konserwanty w kosmetykach nie mogą:

• być toksyczne,
• wchłaniane przez skórę oraz błony śluzowe,
• zakłócać naturalnej flory bakteryjnej skóry.
• wchodzić w interakcje z pozostałymi składnikami kosmetyku,
• posiadać wysokiego potencjału alergennego. Konserwanty uznano za substancje, które zaraz po substancjach zapachowych najczęściej wywołują podrażnienia i reakcje związane z nadwrażliwością. Alergia na kosmetyki to często odpowiedź na mniej lub bardziej popularne konserwanty w kosmetykach: formaldehyd, thiomersal oraz parabeny,
• mieć zapachu, smaku i koloru.

Konserwantami mogą być wyłącznie substancje, które znajdują się w wykazie dozwolonych substancji konserwujących w produktach kosmetycznych. Listę można znaleźć w załączniku V do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 1223/2009 z dn. 30 listopada 2009 roku.