Problem cery trądzikowej
Zmiany trądzikowe powstają przy ujściu wąskich „rurek" w skórze, zwanych mieszkami włosowymi. W ich pobliżu znajdują się liczne gruczoły łojowe, które wydzielają łój (tzw. sebum). Wydzielina ta wnika do mieszków włosowych, wokół których gromadzą się bakterie stanowiące fizjologiczną florę skóry. Drobnoustroje te są jednak głównym czynnikiem wywołującym wystąpienie trądziku. Problem zmian trądzikowych występuje znacznie najczęściej u osób z cerą tłustą (trądzikową).
1. Wygląd i charakterystyka cery trądzikowej
Na powierzchni skóry (najczęściej twarzy) można dostrzec rozszerzone pory. Umiejscowione są one przy ujściu do mieszków włosowych. Powierzchnia skóry tłustej przybiera szarożółty kolor, odznacza się charakterystycznym połyskiem („błyszczy się"). Jest dość gruba i słabo ukrwiona. Posiada skłonność do powstawania zakażeń bakteryjnych oraz tworzenia się wyprysków], grudek i zaskórników w obrębie rozszerzonych porów.
2. Wpływ warunków zewnętrznych i wewnętrznych na cerę trądzikową
Skóra tłusta zazwyczaj dobrze reaguje na bodźce zewnętrzne (warunki atmosferyczne, środki chemiczne). Znacznie gorzej radzi sobie ona z czynnikami wewnętrznymi organizmu, takimi jak bodźce emocjonalne, czy zmiany hormonalne. Wysoka temperatura otoczenia powoduje zmianę konsystencji łoju na bardziej płynną. Dzięki upłynnieniu, ma on większą szansę na wydostanie się na powierzchnię skóry, co zapobiega zablokowaniu porów. Ten typ skóry ulega procesom starzenia znacznie wolniej niż inne rodzaje skóry.
3. Rola sebum
Komórki gruczołów łojowych wytwarzają kropelki tłuszczu. Po wydzieleniu dostatecznie dużej ilości tłuszczu, jądra tych komórek zanikają i ulegają rozpadowi. Łój stanowi mieszaninę tłuszczy nabłonkowych. Są to m.in. glicerydy, woski i cholesterol. Ten tzw. płaszcz lipidowy zapewnia miękkość skórze oraz zapobiega jej wysuszeniu, chroniąc jednocześnie przed jej nadmiernym nawodnieniem.
4. Występowanie zmian trądzikowych
Trądzik najczęściej występuje na twarzy (czoło, nos, broda) i na plecach. Może się pojawić również na ramionach i w centralnej części klatki piersiowej. W miejscach tych znajduje się duża ilość gruczołów łojowych. Są to tzw. obszary łojotokowe. Skóra w tych miejscach jest szczególnie silnie przetłuszczona.
5. Pielęgnacja skóry tłustej
Polega na oczyszczaniu skóry z łoju, potu i kurzu kilka razy dziennie, poprzez zastosowanie „mydła bez mydła" (tzw. syndetu). Jest to środek myjący skórę, posiadający odczyn lekko kwaśny (pH 4,5 - 5,0), który hamuje rozwój bakterii i zapobiega podrażnieniom. Odczyn syndetu nadaje mu właściwości zapobiegające podrażnieniom oraz staje się on lepiej tolerowany przez skórę skłonną do zmian trądzikowych. W celu spłukania łoju z powierzchni skóry, można zastosować również żele i mleczka mające odczyn obojętny i zbliżony do obojętnego (pH 5,0 – 7,0).
Preparaty myjące wzbogacone o kwas salicylowy lub rezorcynę wspomagają złuszczanie się zewnętrznej warstwy skóry, pomagając w usuwaniu martwego naskórka. Zapobiega to tworzeniu się zaskórników. Mydła zawierające dodatek siarki lub wyciągu z szałwii działają również antybakteryjnie i słabo przeciwzapalnie. Ważnym zabiegiem higienicznym skóry trądzikowej jest jej codzienne przemywanie tonikiem bezalkoholowym, który działa ściągająco na gruczoły łojowe.
6. Kontrola wydzielania sebum
Do codziennej pielęgnacji skóry z problemem trądzikowym ważne jest stosowanie kremów zawierających składniki przeciwzapalne i działające ściągająco na ujścia gruczołów łojowych. Są to m.in. kwas cytrynowy, kwas mlekowy, wyciągi z: drożdży, pokrzywy, łopianu, drzewa herbacianego. Wchodzący w skład wielu kremów wyciąg z oczaru, oprócz właściwości przeciwzapalnych i ściągających, wywiera również działanie antybakteryjne. Obecne na rynku aptecznym preparaty z tlenkiem cynku i miedzią powodują osuszenie przetłuszczonej skóry, zapobiegając powstawaniu zaskórników.
7. Nawilżenie i ochrona skóry
Jedynie odpowiednio nawilżona skóra będzie w stanie poradzić sobie z zaskórnikami. Kremy do pielęgnacji skóry trądzikowej powinny być sporządzone na bazie wody. Promieniowanie słoneczne powoduje wysuszenie skóry oraz nagromadzenie się w jej komórkach wolnych rodników, działających uszkadzających na struktury skóry. Dlatego ważne jest także stosowanie preparatów do twarzy zawierających filtry przeciwsłoneczne.
8. Leczenie zmian trądzikowych
Dobór leków w przypadku trądziku zależy od charakteru zmian skórnych. W postaciach łagodnych trądziku stosuje się terapię miejscową, w nieco cięższych – standardem jest leczenie skojarzone preparatami zewnętrznymi i doustnymi.
Nadtlenek benzoilu to substancja wykazująca silne właściwości utleniające wobec komórek bakterii. Pobudza proces ziarninowania, działając złuszczająco na naskórek i zmniejszając powstawanie zaskórników oraz wykwitów zapalnych.
Kwas azelainowy jest związkiem chemicznym występującym w wielu preparatach przeciwtrądzikowych wydawanych bez recepty. Jego mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy barwnika skóry (melaniny), który jest odpowiedzialny za przebarwienia skórne. Lek ten zastosowany miejscowo działa również przeciwbakteryjne i przeciwzapalnie.
Retinoidy: adapalen, izotrenynoina, tretynoina, tazaroten. Są to substancje pochodne witaminy A wykazujące działanie przeciwłojotokowe. Pobudzają one wzrost komórek nabłonka oraz powodują złuszczanie się komórek w obrębie gruczołów łojowych. Efektem działania tych związków jest udrożnienie odpływu łoju z tych gruczołów. Nie dopuszczają one w ten sposób powstawaniu zaskórników i zmian zapalnych w obrębie mieszków włosowych.
Antybiotyki: tetracyklina, erytromycyna, klindamycyna. Mechanizm działania antybiotyków stosowanych w leczeniu trądziku polega na zahamowaniu biosyntezy materiału genetycznego bakterii. Uniemożliwia to ich namnażanie się. Tetracyklina posiada również działanie przeciwzapalne oraz unieczynnia enzymy bakteryjne odpowiedzialne za nagromadzenie się kwasów tłuszczowych w skórze.