Sfingolipidy i dermokosmetyki
Sfingolipidy ceramidów są odpowiedzialne, jak prawdziwy cement, za utrzymywanie prawidłowej spoistości komórek, za ich sprężystość, równowagę wodną i ochronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Sfingolipidy i dermokosmetyki są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ ceramidy weszły do użycia w dermokosmetykach i obecnie są uważane za jedne z najcenniejszych składników kosmetycznych, doskonale wnikają w naskórek i wbudowują się w struktury warstwowe cementu międzykomórkowego.
1. Jak zbudowana jest skóra człowieka?
Skóra człowieka jest narządem pokrywającym i osłaniającym nasz organizm. Składa się ona z trzech warstw:
- naskórka,
- skóry właściwej,
- tkanki podskórnej.
Najbardziej powierzchowną warstwą skóry jest naskórek, którego główną rolą jest ochrona organizmu przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, ale również to ta warstwa w głównej mierze odpowiada za zewnętrzny wygląd naszej skóry. Nasz naskórek jest zbudowany z kilku warstw komórkowych:
- podstawnej - nazywanej rozrodczą, ponieważ tu najobficiej przebiega podział komórek. Jest ona najniżej położona, ma połączone ze sobą i z komórkami warstwy kolczystej silnie zasadochłonne jądra. Nowo narodzona komórka warstwy rozrodczej przechodzi przez wszystkie warstwy, aż do rogowej co trwa około 30 dni),
- kolczystej - kilka rzędów nie przylegających do siebie komórek połączonych desmosomami o wielokątnym kształcie. Przestrzenie międzykomórkowe są wypełnione płynem zawierającym mukopolisacharydy i białka,
- ziarnistej - kilka rzędów komórek o kształcie wrzecionowatym), jasnej (nieprzepuszczalnej dla światła, ponieważ komórki tej warstwy zawierają eleidynę (białko załamujące światło) oraz rogowej.
2. Czym są sfingolipidy?
Warstwa rogowa podlega złuszczeniu, a jej składnikiem jest tzw. cement międzykomórkowy, który powstaje między innymi z substancji lipidowych należących do sfingolipidów zwanych ceramidami. Sfingolipidy w postaci ceramidów są odpowiedzialne za utrzymywanie prawidłowej spoistości komórek, za ich sprężystość, równowagę wodną i ochronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Struktura ceramidów przypomina strukturę ciekłych kryształów i ma właściwości hydrofilowe. Hydrofilowość (wodolubność) to skłonność cząsteczek chemicznych do łączenia się z wodą. Związki sfingolipidowe chronią skórę przed utratą wody i ułatwiają jej wchłanianie, a więc regulują odpowiednie nawilżenie skóry. Stan skóry, jej gładkość, świeży wygląd zależą głównie od tego, czy nasz „płaszcz ochronny” ma wystarczającą ilość wody, a więc około 10–15%. Niestety, z upływem lat produkcja naturalnych ceramidów przez nasz organizm jest coraz mniejsza. Dlatego już około 40. roku życia skóra łatwiej się przesusza i zaczynają powstawać pierwsze zmarszczki. Naskórek w którym brakuje ceramidów, staje się cieńszy, mniej elastyczny, zaburzeniu ulegają procesy rogowacenia.
3. Wpływ sfingolipidów na włosy
Coraz więcej wiemy też o wpływie ceramidów na kondycję włosów. Lipidy te są bowiem naturalnym składnikiem "spoiwa", które wypełnia przestrzenie pomiędzy komórkami osłonki włosa. Ceramidy decydują tu, podobnie jak w skórze, o zawartości tego spoiwa, a więc o właściwym nawilżaniu włosów, ich elastyczności i sprężystości. Spoiwo międzykomórkowe jest bardzo wrażliwe na działanie zewnętrznych czynników atmosferycznych, szczególnie promieni UV oraz agresywnych zabiegów upiększających, takich jak trwała ondulacja, utlenianie, farbowanie.
4. Sfingolipidy a dermokosmetyki
Ceramidy (sfingolipidy) weszły do użycia w dermokosmetykach i kosmetykach stosunkowo niedawno, obecnie są uważane za jedne z najcenniejszych składników kosmetycznych, doskonale wnikają w naskórek i wbudowują się w struktury warstwowe cementu międzykomórkowego. Uzupełniają jego braki i dzięki temu mają bardzo silne działanie hamujące przeznaskórkową utratę wody. W praktyce stosuje się mieszaniny ceramidów z innymi składnikami cementu - sterolami oraz z lecytynami. Ich zasadniczą wadą jest bardzo wysoka cena. Oprócz sfingolipidów w kosmetykach dermatologicznych stosuje się tzw. pseudoceramidy, związki o strukturze przestrzennej zbliżonej do struktury naturalnych ceramidów. Dzięki podobieństwom struktury pseudoceramidy, podobnie jak ceramidy, wnikają w struktury cementu międzykomórkowego, wpływając na funkcjonowanie bariery naskórkowej – ich działanie nawilżające jest porównywalne z działaniem „prawdziwych” ceramidów.
5. Czym są komsmetyki dermatologiczne?
Dermokosmetyki, czyli kosmetyki dermatologiczne, są przeznaczone zarówno do pielęgnacji skóry zdrowej, jak również jako leczenie wspomagające różnych chorób skóry. Dermokosmetyk jest produktem, którego produkcja w dużej mierze przypomina produkcję leku, a nie kosmetyku. Do jego powstania przyczyniają się lekarze dermatolodzy, chemicy i kosmetolodzy. Dermokosmetyki są więc dostępne jedynie w aptekach. Zawierają składniki o potwierdzonym w wielu badaniach dermatologicznych i laboratoryjnych działaniu łagodzącym lub leczniczym, tworzone są z myślą o precyzyjnie określonych typach skóry bądź dolegliwościach. Produkuje się je w sterylnych warunkach, testuje na skórze wrażliwej. Nie zawierają substancji mogących wywoływać uczulenia, dlatego ryzyko podrażnień jest minimalne. W ich składzie nie znajdziemy substancji zapachowych ani sztucznych barwników. Kosmetyki dermatologiczne zawierają również minimalne ilości bezpiecznych konserwantów. Mogą być produkowane na bazie wód termalnych, które dzięki czystości i zawartości różnych niezbędnych oligoelementów (żelazo, miedź, cynk, srebro, mangan, selen oraz krzemu) mają właściwości ochronne, przeciwzapalne i kojące.
Stale prowadzone są badania nad nowymi produktami pomocnymi w pielęgnacji skóry oraz w leczeniu chorób skóry. Badania ich skuteczności i bezpieczeństwa prowadzone są zarówno in vitro (procesy biologiczne przeprowadzane w warunkach laboratoryjnych, poza organizmem ), na hodowlach keratynocytów (komórki naskórka), jak również testowane in vivo (termin stosowany zazwyczaj przy opisywaniu badań biologicznych, odnosi się do czegoś, co ma miejsce wewnątrz żywego organizmu - w ustroju żywym) u osób ze skórą wrażliwą lub skłonnościami do alergii. Również niezmiernie ważne w dermokosmetykach są podłoża i dodatkowe substancje przeciwzapalne, łagodzące, nawilżające, odpowiedzialne za dobrą tolerancję produktu.
6. Jakie substancje znajdują się w dermokosmetykach?
W dermokosmetykach możemy odnaleźć różne substancje aktywne, do których zalicza się m.in.
- witaminę A - retinoidy to naturalnie powstające pochodne witaminy A i jej bezpośrednie metabolity (retinol, retynal, estry retinylu i kwas retinowy). Posiadają one działanie głównie złuszczające ale także podrażniające i stosowane są w: leczeniu trądziku, leczeniu łuszczycy, leczeniu rogowacenia starczego, łagodzeniu uszkodzeń słonecznych, usuwaniu przebarwień i starzenia się skóry,
- witaminę E - ma działanie antyoksydacyjne i fotoochronne, witamina C – to antyoksydant pochodzenia naturalnego, posiada działanie ochronne, naprawcze, przeciwzapalne, rozjaśniające przebarwienia. Jest także niezbędna do syntezy kolagenu,
- witaminy z grupy B - preparaty z ich zawartością powodują m.in.: zwiększenie bariery ochronnej, nawilżenie, poprawę wyglądu i kondycji skóry,
- substancje roślinne - mają działanie antyoksydacyjne. Należą do nich: soja, kurkumina, sylimaryna, piknogenol . Sustancje takie, jak: miłorząb japoński, zielona herbata maja działanie wygładzające, a opuncja figowa, aloes, allantoina, oczar wirginijski, papaja łagodzące. Wśród substancji roślinnych wykorzystywanych w kometykach znajdują się także: ziele ruty, arnikau, które uszczelniają naczynka,
- metale - np. cynk i miedź są odpowiedzialne za gojenie uszkodzonej skóry NMF (naturalny czynnik nawilżający),
- hydrochinon (związek fenolowy)- terapia przebarwień, hiperpigmentacji pozapalnych naturalne składniki rozjaśniające stosowane w zaburzeniach związanych z hiperpigmentacją,
- środki złuszczające - AHA (alfa-hyroksykwasy), BHA (beta-hydroksykwasy) Lipidy–Glicerydy, woski, steroloe, sfingolipidy (ceramidy) .
Sfingolipidy są niezbędne w produkcji dermokosmetyków. Najlepszy kosmetyk dermatologiczny to taki, który jest idealnie dostosowany do naszych potrzeb jak lek. Wśród dermokosmetyków można znaleźć preparaty przeciwtrądzikowe, przeciwłojotokowe, przeciwłupieżowe, a także uszczelniające naczynia i zmniejszające ich reaktywność, a także substancje wpływające stymulująco na produkcję kolagenu, wykorzystywane jako profilaktyka starzenia się skóry. Są także linie produktów przeznaczonych dla skóry suchej i odwodnionej, jak również normalnej. W odpowiednim doborze preparatu w zależności od oczekiwanych rezultatów pomocni będą: lekarze, kosmetolodzy czy farmaceuci.