Stopnie w aikido

Aikido to japońska sztuka walki skodyfikowana pod koniec XIX wieku. Twórca aikido oparł rzuty i dźwignie na starodawnym i na wpół militarnym nurcie aikijutsu, a pracę nóg i sztukę posługiwania się bokkenem, czyli drewnianym mieczem, na tradycyjnej szermierce kenjutsu. Jak żadna inna sztuka walki, aikido kładzie nacisk na moralny i psychologiczny wymiar działań oraz na odpowiedzialność za zdrowie i życie drugiego człowieka w całym procesie treningu i walki.

Techniki aikido składają się głównie z rzutów, dźwigni, szczególnie z dźwigni na małe stawy (nadgarstki i łokcie), oraz z uników i padów, tzw. ukemi. Oprócz walki wręcz, aikido zawiera też elementy walki bronią. W celach ćwiczebnych używane są:

• jō – krótki kij,
• bokken – drewniany miecz,
• tantō – nóż, najczęściej drewniany.

Współczesne aikido składa się z kilkunastu szkół i nurtów o mniej lub bardziej praktycznym nastawieniu. Sztuka walki przerodziła się obecnie w szeroko rozumianą działalność rekreacyjno-zdrowotną o kwestionowanej przydatności do samoobrony. Aikido można tłumaczyć jako „drogę do harmonii” (jap. ai – harmonia, równowaga; ki – duch, energia; dō – droga, metoda, sposób).

Podczas treningu aikido stosowane są keikogi, inaczej nazywane aikidogami, czyli specjalny strój, który najczęściej występuje w barwie białej. Jest on typowy dla wielu sztuk walki. Krojem przypomina strój używany w judo. W skład stroju do aikido wchodzą przede wszystkim obszerne spodnie, nazywane hakama, przeważnie występujące w kolorze granatowym lub czarnym. Ich stosowanie w aikido inspirowane jest tradycją samurajów. Hakama może być noszona przez posiadaczy stopni mistrzowskich – dan. Reguły jej wkładania różnią się jednak pomiędzy poszczególnymi dojo, a niekiedy nawet w obrębie tej samej organizacji. Dobrym przykładem są Polska Federacja Aikido i Polska Unia Aikido, gdyż w pierwszej z nich możliwe jest stosowanie hakamy przez uczniów posiadających 2 stopień kyu, a w drugiej – przez mistrzów oraz adeptów z 1 stopniem kyu i z uprawnieniami instruktorskimi.

Pas – obi – owija się wokół ciała dwukrotnie. Tradycyjnie, jeżeli chodzi o stopnie kyu, nosi się biały pas, a stopnie dan – czarny. Niekiedy, w celu odróżnienia uczniów różnego stopnia i lepszego dostosowania trudności ćwiczeń, używa się kolorowych pasów. Pomysł ten pochodzi od Amerykanów i bardzo dobrze przyjął się także w Europie. Kolorystyka pasów w aikido jest taka sama, jak w judo. W przypadku dzieci przedstawia się następująco:

• biały pas – 14 kyu,
• biały pas z żółtą naszywką – 13 kyu,
• biały pas z brązową naszywką – 12 kyu,
• żółty pas – 11 kyu,
• pomarańczowy pas – 10 kyu,
• zielony pas – 9 kyu,
• niebieski pas – 8 kyu,
• brązowy pas – 7 kyu,
• biały pas z brązową naszywką – 6 kyu.

Jeżeli chodzi o dorosłych sportowców, kolory pasów odpowiadają innym stopniom uczniowskim. Podział wygląda następująco:

• żółty pas – 6 kyu,
• pomarańczowy pas – 5 kyu,
• zielony pas – 4 kyu,
• niebieski pas – 3 kyu,
• brązowy pas – 2 kyu,
• biały pas z brązową naszywką – 1 kyu,
• czarny pas – 1 dan.

Często zdarza się, że starsi stopniem dan mistrzowie, w miejsce pasa przewiązują się w szarfą nazywaną oiguri.

Jak niemal wszystkie sztuki walki wywodzące się z Japonii, aikido stosuje system stopni uczniowskich kyu i mistrzowskich dan. Osoba, która dopiero rozpoczyna treningi nie posiada żadnego stopnia. Pierwszy, najniższy stopnień 6 kyu może zdobyć dopiero po około pół roku. W przypadku stopni mistrzowskich, najniższym jest 1 dan. Niekiedy wprowadza się odrębne podziały stopni dla dzieci i dorosłych, a mniejsi uczniowie mają możliwość uzyskania stopnia od 12 do 7 kyu. Czasem federacje decydują się na unowocześnienie sytemu przyznawania stopni uczniowskich i w ten sposób m.in. dorośli zyskują możliwość zdobycia dodatkowego stopnia 7 kyu już po pierwszych 3 miesiącach treningów, a nie tak jak dotąd – po 6.

Stopnie w aikido w większości przypadków otrzymuje się po zdaniu egzaminu praktycznego, czasem rozszerzonego o część teoretyczną. Na egzaminie testowane są techniki odpowiednie dla poszczególnych stopni zaawansowania. W przypadku wyższych kyu, pojawiają się techniki z bronią, a niekiedy również te, typowe dla kenjutsu albo iaidō. Na wynik egzaminu wpływ ma także postawa egzaminowanego, jego zaangażowanie podczas treningów i stosunek do sportu. Coraz częściej od uczniów wymaga się brania udziały w różnych stażach, organizowanych lokalnie, krajowo lub międzynarodowo.

Wyższe stopnie mistrzowskie, a dokładniej – od 3 dan, przyznawane są aikidokom, którzy oprócz zdolności wykazują się osiągnięciami w dziedzinie nauczania sztuki walki oraz jej propagowaniu. Poczynając od 5 dan (stopnie Hombu Dojo), nie organizuje się już testów praktycznych. Najwyższym celem i marzeniem każdego aikidoki jest stopnień mistrzowski 10 dan. Stopnie uczniowskie przeważnie przyznawane są w ramach dojo. Stopnie mistrzowskie są formalnie przyznawane przez organizację, do której należy dane dojo.