Żeglarstwo - klasyfikacja i podstawy żeglowania

Żeglowanie to ekscytujący sport wodny, ale do jego uprawiania należy dobrze się przygotować. Żeglarz powinien mieć w małym paluszku zasady dotyczące żeglowania. Teoria żeglowania jest niezbędna, by dobrze radzić sobie na wodzie. Znajomość określonych terminów znacznie ułatwia komunikację załogi, szczególnie w sytuacjach nagłej zmiany warunków atmosferycznych czy innej awarii. Jedną z najistotniejszych rzeczy jest opanowanie takich terminów, jak: kurs, ostrzeżenie czy trawers, nazwy wiatrów oraz kursów jachtu względem wiatru, czyli terminów: bejdewind, półwiatr, fordewind czy baksztag.

1. Czym jest żeglowanie?

Żeglarstwo jest uprawiane na jednostkach pływających napędzanych siłą wiatru za pośrednictwem żagli. Żeglowanie dotyczy przeważnie pływania po wodzie, które odbywa się na żaglówkach, jachtach i żaglowcach. Coraz popularniejsze stają się nowe odmiany żeglowania, do których należą:

• windsurfing – sport wodny, który uprawia się na sprzęcie do windsurfingu (desce), do której przymocowany jest pędnik żaglowy,
• kiteboarding – odmiana windsurfingu, która różni się od podstaw windsurfingu sposobem prowadzenia deski (podczas jazdy na fali prowadzi się ją na krawędzi), a także konstrukcją pędnika, który swoim kształtem przypomina latawiec, przypięty do trapezu zakładanego przez kitesurfera,
• jachting – żeglowanie w celach sportowo-rekreacyjnych lub turystycznych przy ładnej pogodzie, nazywane także żeglowaniem od brzegu do brzegu.

2. Klasyfikacja żeglowania

Klasyfikację żeglowania można przeprowadzić według następujących kryteriów:

• miejsce – woda (żaglowiec), lód (bojer), ląd (żaglowóz),
• akwen – śródlądowy (żeglarstwo śródlądowe), morski (żeglarstwo morskie),
• rodzaj – żeglowanie regatowe i żeglowanie turystyczne,
• sprzęt – łódź (żaglowiec, jacht), deska (windsurfing, kiteboarding), bojer, żaglowóz.

Żeglarstwo wymaga znajomości kilku niezbędnych terminów, które ułatwiają naukę tego sportu, a później porozumiewanie się w trakcie rejsu. Teoria żeglowania zakłada przyswojenie m.in. takich terminów, jak:

• kurs żeglarski – kierunek jachtu względem dowolnie przyjętego układu odniesienia,
• ostrzeżenie – skręcanie od linii wiatru; mianem ostrzeżenia określa się także zmianę kursu z ostrzejszego na pełniejszy,
• trawers – linia prostopadła do osi (diametralnej) jachtu.

3. Podstawy żeglowania

W nauce żeglowania bardzo ważne jest także pojecie kąta martwego. Teoria żeglowania zakłada, że jest to zbiór kierunków, dla których żegluga jest niemożliwa. Pozostałe kursy jachtu względem wiatru to:

• bejdewind – kurs, podczas którego wiatr wieje z kierunków pomiędzy granicą pola kąta martwego a trawersem,
• półwiatr – kurs, w którym wiatr wieje prostopadle do osi jachtu,
• baksztag – kurs, podczas którego wiatr wieje od rufy z kierunków pomiędzy trawersem a linią równoległą do osi jachtu,
• fordewind – kurs, w czasie którego wiatr wieje dokładnie z rufy.

Podstawy żeglarstwa to także znajomość rodzajów wiatru:

• wiatr rzeczywisty – związany z warunkami meteorologicznymi,
• wiatr własny – ruch powietrza związany z poruszaniem się jachtu, zależy od prędkości jachtu,
• wiatr pozorny – wypadkowa wiatru rzeczywistego i wiatru własnego.

4. Żeglowanie w trudnych warunkach

Podczas żeglowania nieraz zdarza się, że warunki atmosferyczne nagle się zmieniają bądź następuje jakaś inna awaria. Właśnie w takich momentach konieczna jest znajomość pewnych umiejętności żeglarskich, a jedną z nich jest wytracanie prędkości. Znane są dwie metody wytracania prędkości:

• ustawienie jachtu pod wiatr (w kącie martwym),
• wyluzowanie żagli na kursie ostrym.

Żeglowanie w trudnych warunkach uniemożliwia wyluzowanie żagli na kursach od półwiatru do fordewindu. Ponadto, przy wytracaniu prędkości na kursie bejdewind jacht będzie znoszony przez wiatr, a droga hamowania znacznie się wydłuży.

Znajomość wyżej wymienionych pojęć jest konieczna, by w czasie żeglowania nie doszło do wypadku.