Zwichnięcie nogi

Ból nogi może wynikać z wielu czynników, m.in. z powodu nieprawidłowego postawienia stopy i uszkodzenia stawu skokowego, z powodu naderwania ścięgna czy zerwania więzadeł stawu kolanowego. Zwichnięcie nogi w stawie skokowym i kolanowym zdarza się dość często. Urazy nogi dotyczą przeważnie osób uprawiających sporty kontaktowe, takie jak piłka nożna, koszykówka, hokej czy narciarstwo. Nigdy nie ma pewności co do pełnego powrotu prawidłowej czynności stawu. Uszkodzenia kostek i kolan to wyzwania dla ortopedów.

1. Więzadła krzyżowe w kolanach

Staw kolanowy we właściwej pozycji utrzymywany jest przez stabilizatory bierne i czynne. Stabilizacja bierna kolana zapewniana jest głównie przez:

• więzadła poboczne kolana – zapobiegają nadmiernym przesunięciom w prawo i w lewo,
• więzadła krzyżowe – zapobiegają przesunięciom kolana do przodu i do tyłu,
• łąkotki – dwa elastyczne twory zbudowane z tkanki chrzęstnej, leżące pomiędzy kością udową a piszczelową, umożliwiające ruchy obrotowe w zgiętym stawie kolanowym.

Zobacz film: "Wysiłek fizyczny - codzienna aktywność"

Natomiast stabilizatory czynne to muskulatura uda. Prostowniki, a więc przednia część uda, to mięsień czworogłowy. Zginacze znajdują się na tylnej części uda – jest to mięsień dwugłowy, półścięgnisty i półbłoniasty.

Więzadła wewnętrzne stawu kolanowego tworzą więzadła krzyżowe i więzadła związane z łąkotkami. Więzadła krzyżowe można podzielić na dwa rodzaje:

• więzadło krzyżowe przednie – ogranicza nadmierne zgięcia i wyprosty kolana oraz forsowne koślawienia i szpotawienia w wyproście i zgięciu,
• więzadło krzyżowe tylne – zabezpiecza tylne przemieszczanie piszczeli oraz ogranicza maksymalny wyprost i zgięcie kolana.

Uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego obejmują skręcenie, rozluźnienie, naderwanie i całkowite ich zerwanie. Powinny być traktowane bardzo poważnie, ponieważ prowadzą do zachwiania stabilności nogi w kolanie. Uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego są równie powszechne jak urazy łąkotek. Dotyczą głównie zawodników sportowych. Są zwykle wynikiem zderzenia się graczy, choć pojawiają się też bez kontaktu z przeciwnikiem – podczas ruchów skrętnych i takich, które wykraczają poza normalny zakres ruchu w stawie.

Wszystkie więzadła współpracują ze sobą w celu utrzymania stabilności kolana. Im większe obciążenie kolana, tym większa liczba zaangażowanych więzadeł. Kombinowane urazy kolana (dotyczą kilku więzadeł i ścięgien) powstają przy silnym zderzeniu. Mogą dawać powikłania w postaci masywnego obrzęku stawu i krwawego wysięku wewnątrzstawowego.

2. Przyczyny obrzęku kolana

Najczęstszą przyczyną obrzęku stawu kolanowego jest zwichnięcie nogi w kolanie, które polega na naderwaniu lub zerwaniu więzadeł wewnątrz stawu. Czasem też za obrzęk kolana odpowiada silne stłuczenie stawu, np. podczas niefortunnego upadku. Uszkodzeniu więzadeł kolanowych towarzyszy często:

• uszkodzenie łąkotek,
• złamanie awulsyjne – oderwanie fragmentu kości w miejscu przyczepu więzadła do kości piszczelowej, strzałkowej lub udowej,
• naciągnięcie tętnicy podkolanowej lub nerwu strzałkowego.

2.1. Jak dochodzi do zwichnięcia nogi?

Jak wyglądają mechanizmy powstawania zwichnięcia nogi?

• Uderzenie w stopę od strony przyśrodkowej lub w staw kolanowy od strony bocznej przy lekko zgiętym i obciążonym kolanie. Dochodzi do uszkodzenia więzadła pobocznego piszczelowego. Gdy uraz jest bardziej nasilony, uszkodzeniu ulega również łąkotka przyśrodkowa oraz więzadło krzyżowe przednie i tylne, efektem czego jest silny ból nogi spowodowany zwichnięciem.
• Uderzenie w stopę od strony bocznej lub w staw kolanowy od strony przyśrodkowej przy lekko zgiętym i obciążonym stawie. Uszkodzeniu ulega więzadło poboczne strzałkowe. Cięższe urazy obejmują zerwanie więzadła krzyżowego przedniego i tylnego. Powstaje niestabilność boczna i przednio-tylna.
• Uderzenie w staw kolanowy od przodu po zgięciu nogi lub jej nadmiernym wyproście - upadek na zgięte kolano grozi kombinacją uszkodzeń więzadeł krzyżowych, więzadeł pobocznych oraz tylnej części torebki stawowej.
• Uraz skrętny bez kontaktu następuje przy skręcie tułowia i zgiętym kolanie, gdy stopa jest ustalona do podłoża (np. narciarstwo lub mocne wbicie korków w trawę boiska). Uszkodzeniu ulegają więzadła krzyżowe i łąkotki – najczęściej przyśrodkowa.

3. Symptomy i leczenie zwichniętej nogi

Do głównych objawów zwichnięcia nogi w kolanie należą:

• ostry ból nogi w chwili urazu, który z czasem ustępuje, ale nasila się przy próbie ruchu i obciążeniu,
• tkliwość na bocznej stronie stawu – sugeruje zerwanie więzadła pobocznego,
• niestabilność kolana – zauważana przy próbie obciążenia stawu, np. przy wstawaniu,
• krwawy wysięk w stawie – świadczy o urazie więzadeł krzyżowych i/lub torebki stawowej,
• woda w kolanie,
• duża opuchlizna stawu.

Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej. Pierwsza pomoc przy zwichnięciach to uniemożliwienie chodzenia. Do czasu fachowego zaopatrzenia nogi należy ją mieć w uniesionej pozycji – najlepiej położyć ją na kilku złożonych na płasko ręcznikach. Aby zmniejszyć obrzęk, należy możliwie szybko przyłożyć do nogi lód w torebce plastikowej. Staw można unieruchomić za pomocą bandaża elastycznego. Gdy pojawi się lekarz, należy poinformować go o przebiegu wypadku, ograniczeniu ruchu oraz niestabilności kolana (jeśli takowa ma miejsce).

W przypadku świeżego urazu konieczne jest unieruchomienie nogi w opatrunku gipsowym lub w odpowiedniej ortezie. Należy też bezwzględnie usunąć krwiak ze stawu. Lekarz zapewne zaleci przerwę w uprawianiu sportu oraz nakaże przestać obciążać na jakiś czas kolano. Przy leczeniu uszkodzonego stawu kolanowego pomocny jest ochraniacz na kolano z bocznymi wzmocnieniami. Jeśli pojawiła się niestabilność stawu, zaleca się przeprowadzenie zabiegu zszycia uszkodzonych więzadeł. Więzadło krzyżowe, które zostało zerwane całkowicie, można zastąpić za pomocą zbliżonych do niego tkanek, na przykład części ścięgna Achillesa. Zabieg ten nosi miano rekonstrukcji więzadeł krzyżowych. Po takiej operacji pacjent przez kilka tygodni nosi opatrunek gipsowy, a po jego zdjęciu konieczna jest 6-10-tygodniowa rehabilitacja.

Zwichnięcie nogi to stosunkowo częsty uraz, który wymaga interwencji lekarskiej. Niekiedy w przypadku zwichnięcia konieczny jest zabieg chirurgiczny.