Balet - historia tańca, strój, balet klasyczny i współczesny, balet a jazz
Balet to wymagający taniec, a istnieje wiele wielbicieli, którzy są w stanie dostrzec najmniejsze niuanse ruchów wykonywanych przez tancerzy. Jednak dla większości osób balet nie jest szczególnie interesujący. Kojarzy im się z mężczyznami w rajtuzach i kobietami w spódniczkach z tiulu, którzy podskakują i obracają się w koło. Nie każdy jest w stanie docenić wirtuozerię tancerzy, którzy drobnym gestem potrafią wyrazić wiele różnych emocji. Co warto wiedzieć o balecie?
1. Charakterystyka baletu
Balet to niezwykle sformalizowany rodzaj tańca wywodzący się z XV-wiecznej renesansowej Italii. Jako taniec balet rozwijał się następnie we Francji, Anglii i Rosji, jako rodzaj tańca koncertowego.
Od tego czasu balet stał się wysoko technicznym rodzajem tańca z typową dla siebie terminologią. Balet klasyczny wykonuje się przy akompaniamencie muzyki klasycznej. Taniec ten jest nauczany w szkołach baletowych na całym świecie, a lokalna kultura ma na niego duży wpływ.
Układy choreograficzne są zwykle bardzo dopracowane, a oprócz ruchów i gestów tancerze uczą się mowy ciała oraz aktorstwa. Balet jest niezwykle wymagający i nie sposób jest nauczyć się go bez wrodzonych predyspozycji i ciężkiej pracy.
Profesjonalni tancerze muszą poświęcić bardzo wiele, by w mistrzowski sposób występować na scenie i swoim tańcem opowiadać widzom historie. Współcześnie pod terminem balet kryją się cztery znaczenia. P
o pierwsze przez balet rozumiemy widowisko teatralne, w którym najważniejszy jest taniec. Po drugie terminem tym określa się zespół baletowy. Po trzecie pojęciem balet określa się również utwór muzyczny, który powstał na potrzeby widowiska baletowego. Po czwarte przez balet rozumie się sztukę baletową, właściwą dla danego okresu czy państwa.
2. Historia baletu
Balet pojawił się w Italii jako taneczna interpretacja szermierki i rozwijał na dworze francuskim od czasów Ludwika XIV. Po 1830 roku balet we Francji zaczął tracić na popularności, ale jego rozwój był kontynuowany w Danii, Italii i Rosji.
W czasie pierwszej wojny światowej balet został na nowo wprowadzony do zachodniej Europy dzięki rosyjskiemu baletowi Siergieja Diaghileva, który zyskał uznanie na całym świecie. W XX wieku miał miejsce dalszy rozwój baletu.
W Stanach Zjednoczonych George Balanchine przyczynił się do powstania baletu neoklasycznego, a w Niemczech William Forsythe rozwinął balet współczesny i poststrukturalny.
Mimo upływu lat, taniec balet wzbudza wiele emocji u koneserów tańca. Oprócz klasycznego baletu popularność zyskał balet neoklasyczny, współczesny i poststrukturalny. Rozwój baletu odzwierciedla zmieniające się gusta widzów, dlatego można mieć nadzieję, że balet nie powiedział jeszcze ostatniego słowa.
3. Strój na balet
Strój na balet musi spełniać kilka kryteriów. Przede wszystkim nie może krępować ruchów. Mężczyźni tańczą zwykle w dokładnie przylegających rajtuzach i obcisłych podkoszulkach. Dla obu płci (w późniejszych etapach treninu) przydatne będą baletki pointy, w których można stać na palcach, co dla laików może wydawać się niemal niemożliwe.
Damski strój na balet to trykoty, tak zwane rajstopy baletowe, kostium do ćwiczeń wyglądem przypominający body, ale bez zapięcia w kroku, a także zwiewna spódnica do ćwiczeń lub tiulowa, zwana tutu, do występów.
Zobacz także:
4. Balet klasyczny
Balet jako taniec klasyczny jest formą widowiska, która wywodzi się z włoskich maskarad, oper baletowych i dramatów baletowych. Początkowo tematyka widowisk była mitologiczna, a na scenie można było zobaczyć zarówno taniec, śpiew, jak i pantomimę. Dopiero w drugiej połowie XVIII wieku balet pozbawiono partii śpiewanych.
Balet klasyczny składa się ze ściśle określonych ruchów ciała tancerzy, dodatkowo utrudnionych faktem, że tańczyć należy na palcach (służą do tego specjalne buty do tańczenia – pointy). Taniec może być wykonywany solo, grupowo lub parami. Skodyfikowane ruchy taneczne obejmują:
- określone pozycje rąk i głowy (np. arabesque),
- określone pozycje nóg (np. devant),
- podskoki i piruety (np. cabriole, tours),
- przysiady (np. plié),
- kroki baletowe (np. entrechat).
W balecie klasycznym obowiązującym strojem na występy jest tzw. paczka klasyczna, nazywana także klasyczną tutu. Tutu to rodzaj sukienki – w przypadku klasycznego baletu jest sztywna i odsłania ona całe nogi tancerki. Najbardziej znanym przykładem baletu klasycznego jest „Jezioro łabędzie”.
Balet romantyczny różni się od baletu klasycznego większym znaczeniem emocji w tańcu. Klasyczny balet zwraca przede wszystkim uwagę na wirtuozerię wykonania wszystkich ruchów z największą możliwą dokładnością, emocje grają tu rolę drugoplanową. Kostiumy tancerzy romantycznych także różnią się od klasycznych – romantyczne tutu są bardziej zwiewne i dłuższe, sięgające nawet do połowy łydek.
5. Balet współczesny
Współczesny balet ukształtował się w XX wieku, jako reakcja na schematyczne układy taneczne klasycznego baletu. We współczesnej formie tańca baletowego jest większa swoboda – zarówno w ruchach tancerzy, jak i ich strojach. Także tematyka widowiska jest szersza – nie są to już „tylko” uczucia, ale także np. zagadnienia filozoficzne. Balet współczesny łączy elementy:
- baletu klasycznego,
- tańca akrobatycznego,
- tańca modern,
- tańca towarzyskiego.
Balet współczesny wygląda swobodniej, mniej „technicznie” niż balet klasyczny, choć wykorzystuje część jego ruchów (najczęściej w bardziej swobodnych zestawieniach).
Każdy z nich wymaga dużych umiejętności, wielu godzin ćwiczeń i doświadczenia. Wielu tancerzy mówi, że współczesna odmiana baletu jest równie trudna jak odmiana klasyczna, właśnie ze względu na pozorną „swobodę”, która powinna być widoczna w tańcu.
6. Balet a jazz
Taniec jazzowy wyrósł z baletu jako techniki tańca, ale jego „bazą” jest muzyka. Jazz jest muzyką improwizacji, niosącą za sobą wielki ładunek emocji. Jego swoboda jest widoczna także w tańcu.
Jazz to także synkopowany, parzysty rytm, sprawiający, że taniec jazzowy jest tańcem trudnym, o charakterystycznym rozłożeniu akcentów w czasie ruchu. Taniec jazzowy łączy w sobie elementy:
- baletu,
- modern dance,
- tańca współczesnego.
Cechy charakterystyczne tańca jazzowego to:
- izolacje – niezależne ruchy różnymi częściami ciała,
- kontrakcje – ruchy ciała pochodzące z tańca hip-hop.
- możliwość improwizacji,
- ekspresywność,
- swoboda ruchów,
- pozycje na stojąco, na kolanach, na leżąco czy w przysiadzie.
Już w czasie, kiedy jazz stawał się popularnym tańcem, zaczęły pojawiać się jego charakterystyczne odmiany, takie jak lirycal jazz, latin jazz i modern jazz. Wśród tych odłamów istnieją obecnie także różnorodne nurty stylu jazzowego.