Sport a cukrzyca

Każdy z nas może uprawiać sport, nawet cukrzyk, należy jednak umiejętnie wybrać dyscyplinę. Cukrzyca nie musi być przeszkodą do aktywnego uprawiania sportów i ćwiczeń. Czy sport pomaga w cukrzycy?

Różne formy aktywności fizycznej są podstawowymi elementami leczenia cukrzycy). Diabetycy, podobnie jak inni ludzie, są zdrowsi, jeśli regularnie ćwiczą. Uczestniczenie w zajęciach sportowych i zażywanie ruchu jest kluczowym sposobem zapanowania nad cukrzycą.

Według statystyk portalu ,,cukrzyca.pl" z powodu choroby co roku umiera 4,9 mln osób. Szacuje się, że na całym świecie żyje 387 milionów osób chorych, a w tym 179 milionów pozostaje niezdiagnozowanych.

1. Wysiłek fizyczny w leczeniu cukrzycy

Poziom glukozy we krwi w cukrzycy jest podwyższony. Jej nadmiar bywa szkodliwy dla nerek, oczu, serca, układu nerwowego i krwionośnego.

Zobacz film: "Wysiłek fizyczny - codzienna aktywność"

Leczenie cukrzycy polega przede wszystkim na przestrzeganiu odpowiedniej diety i zażywaniu leków. Jednak oprócz tego, wskazane jest uprawianie ćwiczeń.

Umiarkowana i systematyczna aktywność fizyczna wywołuje w organizmie cukrzyka wiele korzystnych efektów, m.in.:

• ułatwia zmniejszenie nadmiernej masy ciała;
• zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę (czyli przy takim samym jej stężeniu więcej glukozy przechodzi z krwi do komórek);
• pomaga lepiej kontrolować poziom cukru we krwi;
• obniża ryzyko rozwoju późnych, niekorzystnych następstw cukrzycy.

Za umiarkowany uważa się wysiłek fizyczny w cukrzycy trwający minimum 30 minut, powtarzany co najmniej 3 razy w tygodniu.

Ponadto w trakcie ćwiczeń nie powinno się przekraczać 60-85 proc. swojej tzw. maksymalnej częstości pracy serca. Wyliczamy ją odejmując od 220 swój wiek w latach.

Przykładowo: częstość pracy serca dla 50-letniego chorego nie powinna być w trakcie wysiłku wyższa niż ok. 144/min (220 – 50 = 170; a 85 proc. ze 170 to 144). Oczywiście każdorazowo wysiłek należy dostosować do aktualnego samopoczucia i kondycji fizycznej.

2. Aktywność fizyczna w cukrzycy typu 1

Fizjologicznie, wysiłek powoduje wzrost zużycia glukozy przez tkanki (poprzez wzrost ich wrażliwości na insulinę), zwiększenie produkcji przez wątrobę i zmniejszenie jej stężenia we krwi.

Na początku wysiłku głównym źródłem energii są zapasy glukozy (w postaci glikogenu) zawarte w mięśniach. Potem wykorzystywane są: glukoza i tłuszcze krążące we krwi. U chorych na cukrzycę typu 1 często dochodzi do hipoglikemii (spadku stężenia glukozy we krwi poniżej normy).

Aby zatem zapobiec hipoglikemii związanej z wysiłkiem należy przestrzegać kilku ważnych zasad:

• mierzyć poziom cukru we krwi przed, w trakcie i kilka godzin po wysiłku;
• w zależności od tego poziomu i przyjętego posiłku zmniejszyć zaplanowaną dawkę insuliny lub spożyć dodatkową porcję węglowodanów (cukrów);
• unikać cięższego wysiłku w okresie szczytu działania insuliny;
• nie podawać insuliny w okolice ciała najintensywniej uczestniczące w wysiłku.

3. Aktywność fizyczna w cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 jest najczęściej związana z otyłością, dlatego też u tych pacjentów aktywność fizyczna przyczyniając sie do spadku masy ciała stanowi jeden z ważnych elementów leczenia choroby i zmniejszania występującej w tym typie insulinooporności (czyli stanu, w którym glukoza pomimo obecności insuliny gorzej przenika do tkanek).

Sport jest także jedną z najważniejszych metod zapobiegania wystąpienia cukrzycy typu 2, zmniejszając ryzyko zachorowania nawet do 60 proc.

Umiarkowanie intensywne ćwiczenia działają w następujący sposób:

• wpływają na użycie insuliny przez organizm;
• spalają nadmiar tkanki tłuszczowej i pomagają utrzymać właściwą wagę;
• zwiększają siłę mięśni;
• poprawiają gęstość kości i siłę;
• obniżają ciśnienie krwi;
• pomagają chronić przed chorobami serca i naczyń krwionośnych przez obniżenie „złego)” i podwyższenie „dobrego” cholesterolu;
• poprawiają krążenie krwi;
• zwiększają poziom energii i chęci do pracy;
• zmniejszają odczuwany stres, relaksują i pomagają pozbyć się napięcia i niepokoju.

Należy pamiętać również, że zarówno dla chorego na cukrzycę, jak i dla osób zdrowych, ważne jest rozpoczynanie wysiłku fizycznego od właściwej rozgrzewki oraz kończenie ćwiczeń poprzez stopniowe zwalnianie tempa i rozluźnienie.

Chorym na cukrzycę często zaleca się ćwiczenia fizyczne ponieważ może to zmniejszyć prawdopodobieństwo wielu niebezpiecznych komplikacji.

Jeżeli jesteś chory na cukrzycę i chcesz podjąć aktywność fizyczną, zacząć uprawiać ulubioną dysyplinę sportu, powinieneś przejść szereg badań. Program przesiewowych badań w cukrzycy zazwyczaj obejmuje:

• badanie hemoglobiny glikowanej czyli ocena stężenia glukozy we krwi w okresie ostatnich kilku miesięcy;
• badanie układu sercowo-naczyniowego, w tym pomiar ciśnienia tętniczego krwi i ocena tętna w rękach i nogach, oraz test profilu lipidów we krwi;
• badanie oczu w celu identyfikacji problemów powodowanych przez cukrzycę,;
• badanie układu nerwowego kończyn górnych i dolnych, w celu oceny utraty lub osłabienia czucia spowodowanego uszkodzeniami nerwu;
• sprawdzenie czy nie ma owrzodzeń tzw. stopy cukrzycowej;
• analiza stanu nerek poprzez badania krwi i moczu.

U osób z cukrzycą występuje zwiększone ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Według ostatnich doniesień wynika, że próbie wysiłkowej należy poddawać pacjentów którzy:

• po intensywnej aktywności mają wysokie tętno, przekraczające 60 proc. normy;
• mają cukrzycę typu 2 - od ponad 10 lat, lub cukrzycę typu 1 - od ponad 15 lat,
• przekroczyli próg 35 lat;
• występuje u nich ryzyko choroby wieńcowej (np. wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu);
• cierpią na choroby układu krążenia, oczu, nerek, nerwów lub powikłań spowodowanych cukrzycą.

4. Przeciwwskazania do uprawiania sportu w cukrzycy

Cukrzyca i wysiłek fizyczny wykluczają się gdy poziom glukozy we krwi u diabetyka jest wyższy niż 300 mg/dl. Ćwiczyć nie powinny osoby z objawami retinopatii, neuropatii i nefropatii.

Diabetycy przechodzący infekcję (przeziębienie lub grypę) również powinni zrezygnować ze zbyt intensywnej aktywności fizycznej. Różne infekcje utrudniają kontrolę poziomu glukozy we krwi.

Trzeba przy tym wspomnieć, że wysiłek fizyczny jest przeciwwskazany u osób z kwasicą cukrzycową i z cukrzycowymi zmianami w siatkówce oka (tzw. retinopatią proliferacyjną – ze względu na wzrost ryzyka krwawienia).

5. Rodzaje ćwiczeń dla cukrzyków

Znane są różne rodzaje ćwiczeń dla cukrzyków, które pozytywnie wpływają na organizm. Można je podzielić na 4 grupy:

• ćwiczenia aerobowe;
• trening siłowy;
• ćwiczenia rozciągające;
• sposoby na zachowanie aktywności w ciągu dnia.

Warto wykonywać ćwiczenia ze wszystkich czterech grup. Ćwiczenia aerobowe przyspieszają bicie serca, ćwiczą mięśnie i poprawiają oddech. Zacznij od 5-10 minut dziennie i stopniowo zwiększaj ilość wysiłku fizycznego do około pół godziny.

Przykładowe ćwiczenia aerobowe, które warto wykonywać:

• energiczny spacer;
• taniec;
• zajęcia aerobiku (w umiarkowanym tempie);
• pływanie lub aerobik wodny;
• tenis;
• jazda na rowerze tradycyjnym lub stacjonarnym.

Trening siłowy pomaga budować mięśnie i ułatwia wykonywanie codziennych zajęć, na przykład noszenie torby z zakupami.

Zapisz się na siłownię lub podnoś ciężarki w domu. Nie zaniedbuj przy tym ćwiczeń rozciągających. Regularne ich wykonywanie zmniejsza ryzyko kontuzji. Jeśli nie masz czasu na sport, spróbuj zachować trochę aktywności na co dzień. Jest to absolutne minimum, by pomóc swojemu zdrowiu.

Ćwiczenia dla cukrzyków nie powinny być zbyt intensywne, ale nie warto też z tego powodu rezygnować z jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Przy odrobinie dobrej woli wyżej wymienione ćwiczenia i wskazówki można wprowadzić w życie bez większego problemu. Będzie to z korzyścią dla całego ciała.

6. Bieganie i cukrzyca

Bieganie, podobnie jak jazda na rowerze czy pływanie jest ćwiczeniem aerobowym, podczas którego tłuszcze i węglowodany są spalane w celu uzyskania energii.

Tego typu ćwiczenie jest wskazane dla cukrzyków, jednak pod warunkiem, że nie dojdzie do niedocukrzenia. Aby tego uniknąć warto odpuścić z intensywnym treningiem, ponadto należy pamiętać, że konieczne może być zmniejszenie dawki insuliny.

Problem niedocukrzenia może się pojawiać szczególnie na początku biegania, jednak nie powinien on zniechęcać do kontynuowania aktywności fizycznej, która na dłuższą metę pomoże kontrolować poziom cukru we krwi.

7. Sporty ekstremalne i cukrzyca

Charakter i rodzaj cukrzycy zazwyczaj wyklucza udział w sportach ekstremalnych. Krótkoterminowe powikłania przypisać można zarówno cukrzycy typu 1 jak i typu 2.

Oznacza to, że ryzyko związane z uprawianiem sportów ekstremalnych jest o wiele większe niż w przypadku zdrowych ludzi.

Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom cukru we krwi może być niebezpieczny dla chorych na cukrzycę, a tym samym wykluczyć możliwość uprawiania sportów ekstremalnych. Sprawdź, co powinieneś wiedzieć i na co zwrócić uwagę.

Sporty ekstremalne to sporty o wysokim ryzyku, związanym z bezpieczeństwem ich uprawiania. Zaliczają się do nich m.in:

• wspinaczka;
• paralotniarstwo;
• spadochroniarstwo;
• nurkowanie;
• surfing.

Chociaż nie wszystkie wyżej wymienione dyscypliny pasują do definicji sportów ekstremalnych, w przypadku chorych na cukrzycę należą one do grupy podwyższonego ryzyka.

Cukrzyca nie musi skazywać nas na zaniechanie uprawiania sportów ekstremalnych, jednakże sporty wymagające wysokiego poziomu sprawności i prowokujące wytwarzanie wysokich dawek adrenaliny, mogą nie być dobre dla wszystkich chorujących na cukrzycę.

Z tego względu podjęcie jakichkolwiek decyzji o ich uprawianiu powinno być starannie przemyślane i omówione z lekarzem.

Chorzy na cukrzycę, którzy chcą uprawiać sporty ekstremalne, powinni zostać poddani dokładnej ocenie lekarskiej.

Lekarz musi przeanalizować potencjalne zagrożenie mogące wpływać niekorzystnie na poziom glukozy we krwi - jeden z głównych parametrów kształtujących przebieg choroby.

Warto wiedzieć, że sportowcy z cukrzycą powinni również mieć zwolnienie lekarskie i kopię recepty, by móc spokojnie podróżować z insuliną, igłą oraz strzykawkami, a także urządzeniem monitorującym poziom glukozy we krwi.

8. Kontrola glikemii podczas uprawiania sportu

Podczas wysiłku aerobowego organizm potrzebuje energii, która jest czerpana z dwóch źródeł: tłuszczów oraz cukrów. Podczas ćwiczeń poziom glukozy we krwii spada, zarówno u osób zdrowych jak i chorych.

U osób zdrowych regulacja poziomu cukru przebiega bez problemów, jednak u cukrzyków mogą pojawić sie problemy.

Może się okazać, że ilość insuliny będzie zbyt duża, w stosunku do cukru, który został zużyty podczas aktywności fizycznej. Aby tego uniknąć należykontrolować poziom glikemii podczas uprawiania sportu.

 

Kontrola glikemii - kiedy należy zrezygnować z uprawiania sportu?

• bardzo wysokie stężenie glukozy we krwi,
• obecność acetonu w moczu.

9. Objawy powysiłkowego niedocukrzenia krwi to:

• senność;
• zawroty głowy;
• drżenie mięśni;
• osłabienie;
• ból brzucha;
• przyspieszone tętno.

Objawy powinny ustąpić po zaprzestaniu wysiłku i zjedzeniu posiłku węglowodanowego. Mimo pojawiania się wyżej wymienionych symptomów, cukrzycy nie powinni rezygnować z aktywności fizycznej, ponieważ na dłuższą metę przyniesie ona wiele korzyści.