Zapalenie okołoustne - przyczyny, objawy, leczenie, pielęgnacja

Zapalenie okołoustne (okołoustne zapalenie skóry, dermatoza okołoustna) to schorzenie najczęściej rozpoznawane u kobiet w wieku 15-45 lat, charakteryzuje je grudkowo-rumieniowy wykwit w okolicach ust, który powoduje świąd, pieczenie lub dyskomfort.

Zapalenie okołoustne stanowi problem dermatologiczny i estetyczny. Jest dość oporne na leczenie zewnętrzne, ma charakter nawracający i powoduje dyskomfort psychiczny w relacjach z innymi ludźmi.

Dermatoza okołoustna wymaga różnicowania z kontaktowym i łojotokowym zapaleniem skóry, a także z trądzikiem różowatym. Schorzenie najczęściej dotyka kobiet i dzieci, u mężczyzn zwykle jest wynikiem niewłaściwego usuwania zarostu.

Nie poznano konkretnej przyczyny okołoustnego zapalenia skóry, natomiast wyodrębniono czynniki, które mogą przyczynić się do rozwoju schorzenia:

• długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów miejscowo,
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej,
• terapia retinoidami,
• stosowanie maści na bazie kwasów,
• używanie kremów z chemicznym filtrem przeciwsłonecznym,
• stosowanie silnych środków myjących do twarzy,
• stosowanie pasty do mycia zębów z fluorem,
• stosowanie środków do higieny jamy ustnej zawierających laurylosiarczan sodu,
• częsta ekspozycja na promieniowanie UV,
• infekcja grzybicze i bakteryjna,
• obecność pasożytów skórnych (np. nużeńca ludzkiego),
• bardzo tłusta lub bardzo sucha cera,
• skłonność do alergii,
• skłonności do obrzęku naczynioruchowego,
• niedokładne mycie twarzy,
• przewlekły stres,
• zaburzenia hormonalne,
• odwodnienie organizmu,
• niedobory witamin i soli mineralnych (zwłaszcza witamin z grupy B i żelaza),
• alergie pokarmowe, np. nadwrażliwość na gluten,
• alergia na metale ciężkie,
• alergia na materiały stomatologiczne (wypełnienia, plomby, protezy),
• celiakia,
• zaburzona mikroflora skóry,
• dysfunkcja bariery naskórkowej,
• podrażnienie mieszków włosowych,
• choroby ogólnoustrojowe lub immunologiczne,
• nieumiejętne usuwanie zarostu przez mężczyzn.

Przyczyny zapalenia okołoustnego u dzieci to natomiast nadmierne ślinienie się, wkładanie brudnych przedmiotów i rączek do ust oraz atopowe zapalenie skóry.

Charakterystycznym objawem dermatozy okołoustnej jest pojawienie się grudek i czerwono-brunatnych krostek na zaczerwienionej skórze wokół ust. Jednocześnie pojawia się dyskomfort i pieczenie, a niekiedy uporczywy świąd. Pacjentki skarżą się na wrażenie ściągnięcia skóry, nadmierne łuszczenie się naskórka, a nawet ból.

Zmiany skórne występują na brodzie i w okolicach fałd nosowo-wargowych, ale z pominięciem ust. Zdarza się również, że wypryski pojawiają się w okolicach oczu i nosa, rzadko na czole i policzkach. U kobiet stan skóry wyraźnie pogarsza się przed wystąpieniem miesiączki.

Zdarza się, że objawy wskazują na przyczynę zapalenia okołoustnego, nużeniec powoduje uporczywy świąd, niedobór żelaza pękanie kącików ust, natomiast niewystarczający poziom witaminy A - krostki na policzkach i brodzie.

Zrozumienie czynników wywołujących zapalenie okołoustne jest kluczowe, ponieważ głównym celem leczenia jest ich eliminacja alergenów, określonych pokarmów, kosmetyków czy leków.

W przypadku dermatozy o podłożu bakteryjnym konieczne może być zastosowanie antybiotyków (miejscowych lub doustnych), a po zdiagnozowaniu infekcji grzybiczej - maści lub kremów. Często zaleca się również stosowanie inhibitorów kalcyneuryny, które działają przeciwzapalnie.

Zapalenie związane z niedoborami witamin i składników odżywczych wymaga rozpoczęcia suplementacji oraz zmodyfikowania diety. Warto unikać także ostrych przypraw, słodyczy i żywności przetworzonej.

Ważne jest również dbanie o skórę i unikanie kosmetyków zawierających konserwanty, parabeny, sztuczne barwniki, składniki zapachowe, alkohol i silne detergenty, które mogą dodatkowo podrażniać skórę. Zaleca się używanie emolientów oraz dermokosmetyków zawierających składniki, takie jak alantoina i panthenol (prowitamina B5).

Kosmetyki naturalne, zwłaszcza te z aloesem i miodem, również mogą mieć korzystny wpływ na stan cery. Dermatoza okołoustna jest przewlekłą chorobą, która ma tendencję do nawracania, dlatego tak ważne jest podjęcie działań profilaktycznych. Należy szczególnie zadbać o higienę i pielęgnację skóry w okolicach ust oraz unikać czynników, które mogą przyczynić się do nasilenia zapalenia okołoustnego.