Kolory oczu – dziedziczenie, klasyfikacja, warianty
Kolory oczu to cecha poligeniczna uzależniona od wielu genów, ale i rodzaju oraz ilości pigmentów w tęczówce. Ważna jest proporcja melaniny (barwnik czarny) oraz zmiennej proporcji eumelaniny (barwnik ciemnobrązowy) do feomelaniny (barwnik czerwonawy). Jakie są wszystkie kolory oczu? Jakie są najbardziej popularne? Od czego to zależy?
1. Jakie są kolory oczu?
Kolory oczu to cecha dziedziczona. Barwa zależy od ilości i typu pigmentów w tęczówce, co oznacza, że jest uwarunkowana ilością melaniny (barwnik czarny) oraz stosunkiem eumelaniny (barwnik ciemnobrązowy) do feomelaniny (barwnik czerwonawy).
Wyróżnia się trzy podstawowe barwy oczu: brązową, żółtą i szarą. Nie zawsze jednak kolor oczu jest czysty. Często jest to kolor mieszany, stąd wyróżnia się wiele różnych wariacji koloru oczu. Co interesujące, według niektórych klasyfikacji istnieje nawet 80 wariantów koloru oczu. Kolor oczu zwykle stabilizuje się około szóstego miesiąca życia. Niemal wszystkie dzieci rodzą się z niebieskimi oczami. Ma to związek z tym, że ich tęczówki nie zawierają naturalnego pigmentu, który nadaje im kolor. Ponieważ z czasem ilość melaniny stopniowo się zwiększa, oczy niemowląt zyskują swój właściwy odcień.
2. Od czego zależy kolor oczu?
Kolory oczu to wielogenowa cecha dziedziczna - wpływa na nią więcej niż jeden gen. U ludzi znane są trzy loci związane z kolorem oczu. EYCL1, EYCL2 oraz EYCL3, o których mowa, odpowiadają za trzy fenotypowe kolory oczu: brązowy, zielony i niebieski.
Barwę tęczówki dziedziczymy z znacznym stopniu po bliskich, nie zawsze po rodzicach. Bardzo uproszczona teoria dziedziczenia koloru oczu zakłada, że piwne oczy przekazywane są przez gen dominujący, niebieskie przez gen recesywny. Gdy dominujący gen bierze górę, dziecko będzie miało ciemne oczy, a jeśli recesywny – niebieskie.
Uściślając, o kolorze oczu w obrębie tęczówki decydują takie elementy jak:
- zawartość pigmentów (melaniny) nabłonka tęczówki,
- zawartość melaniny w zrębie tęczówki,
- zagęszczenie komórek zrębu tęczówki.
3. Różne kolory oczu**
Zdarza się, że tęczówki oczu mają różne kolory: każde oko może mieć inny kolor, ale barwy mogą mieszać się ze sobą zarówno centralnie, jak i wycinkowo. To skutek mutacji nazywanej heterochromią. Nieprawidłowość przejawia się zaledwie u 1% populacji.
Jest cechą dziedziczoną autosomalnie i polega na nierównomiernym rozmieszczeniu barwnika w tęczówkach oka. Różne kolory oczu mogą być też objawem chorób oczu (np. jaskry lub stanu zapalnego gałki ocznej). To dlatego zawsze, gdy oczy zmienią kolor na późniejszym etapie życia, należy porozmawiać o tym z okulistą.
4. Wszystkie kolory oczu
Właściwe kolory oczu zależą od ilości podstawowych pigmentów, których proporcje określają barwę oka, czyli pigmentu brązowego, żółtego i szarego. Aby kolor oczu był czysty, wszystkie trzy geny muszą określać ten sam kolor. W przeciwnym razie kolor oczu jest mieszany.
Najbardziej szczegółową klasyfikacją kolorów oczu jest skala Martina. To najbardziej popularna klasyfikacja kolorów oczu. I tak wyróżnia się:
Oczy ciemne: czarnobrązowe (piwnoczarne), ciemnobrązowe (ciemnopiwne), * brązowe (piwne).
Oczy przejściowe/mieszane (na tęczówce pojawiają się różne pigmenty) to oczy mieszane z przewagą ciemniejszych odcieni i mieszane z przewagą jaśniejszych odcieni.
Oczy mieszane z przewagą ciemniejszych odcieni: jasnobrązowe (jasnopiwne), zielonopiwne.
Oczy mieszane z przewagą jaśniejszych odcieni:
- jasnozielone (zielono-niebieskie),
- ciemnoszare (większa domieszka zielonego),
- szare,
Oczy jasne: jasnoszare, szaroniebieskie, niebieskie, jasnoniebieskie (błękitne).
Jaki mam kolor oczu?
Jak rozpoznać kolor oczu? Aby określić swój kolor oczu, wystarczy stanąć przed lustrem, pamiętając by oczy były wypoczęte i szeroko otwarte. Barwa tęczówki jest kolorem oczu.
5. Kolory oczu - statystyki
Najpopularniejszym kolorem oczu u ludzi na całym świecie jest brązowy. Szacuje się, że ma je nawet 79% populacji. Dominuje on głównie na terenach Azji oraz Afryki. Około 5 % osób ma oczy piwne. To odcień jaśniejszy od brązowego o złocistym zabarwieniu. Od 8 do 10 % populacji ma oczy niebieskie. To głównie Europejczycy. Pozostałą pulę stanowią różne mieszane, rzadkie, nietypowe kolory oczu.
Można przyjąć, że:
- niebieski kolor oczu przeważa u mieszkańców państw nadbałtyckich, w szczególności w Skandynawii oraz Europie północnej i wschodniej,
- kolor brązowy dominuje w Europie południowej, Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Południowej,
- kolor zielony spotka się najczęściej wśród osób pochodzących z Europy północnej, centralnej i zachodniej.