Objaw Stemmera – na czym polega i o czym informuje?
Objaw Stemmera pozwala zdiagnozować obrzęk limfatyczny, jest także pomocny w różnicowaniu jego typu. Gdy pojawią się niepokojące symptomy wskazujące na patologię, można go wykonać samodzielnie. Ponieważ to nie jedyny objaw choroby, warto także wiedzieć, jakie są inne symptomy obrzęku tkanek.
1. Co to jest objaw Stemmera?
Objaw Stemmera pozwala zdiagnozować obrzęk limfatyczny. Na czym polega? Wystarczy spróbować złapać fałd skóry na grzbiecie drugiego palcu u stopy (okolica stawu śródstopno-paliczkowego). Jeśli uchwycenie lub uniesienie grubego fałdu skórnego okaże się niemożliwe, objaw uznaje się za dodatni, co wskazuje na patologię. W przypadku występowania obrzęku, objaw Stemmera jest pomocny w różnicowaniu jego typu.
Co ważne, zaobserwowanie objawu Stemmera pozwala na rozpoznanie obrzęku limfatycznego, jednak jego brak nie pozwala go wykluczyć. Oznacza to, że jeśli występują inne niepokojące symptomy, należy skonsultować się z lekarzem.
Jak samodzielnie wykonać test Stemmera?
Test Stemmera można wykonać samodzielnie. Jak to zrobić? To proste: spróbuj unieść skórę drugiego palca u nogi za pomocą kciuka i palca wskazującego.
Jeśli uda Ci się bez problemu chwycić skórę, objaw Stemmera jest negatywny. Jeśli nie – prawdopodobnie występuje obrzęk limfatyczny.
Badanie powinno być wykonane obustronnie, aby porównać objawy. Objaw Stemmera można również sprawdzić na palcu wskazującym.
2. Czym jest obrzęk limfatyczny?
Obrzęk limfatyczny, inaczej obrzęk tkanek, który można zdiagnozować przy pomocy testu Stemmera, to skutek nagromadzenia w tkance płynu o dużej zawartości białka (chłonki, limfy). To konsekwencja patologicznych zmian w obrębie naczyń chłonnych, które prowadzą do ich niedrożności, niedorozwoju lub zniszczenia struktur.
Prawidłowo naczynia transportują chłonkę z tkanek do układu krążenia. Gdy są uszkodzone, chłonka ze światła naczyń przedostaje się do tkanek. Tam kumuluje się, co prowadzi do pojawienia się obrzęków.
Choć zmiany obrzękowe mogą występować na różnych obszarach ciała, w większości przypadków dotyczy nóg i stóp (obrzęki związane z niewydolnością żylną nie schodzą poniżej okolicy kostek). W obrzęku limfatycznym można również wyczuć stwardniałą skórę.
Wyróżnia się obrzęk limfatyczny pierwotny i wtórny. Przyczyną pierwotnego obrzęku limfatycznego są nieprawidłowo wykształcone węzły chłonne. Odpowiadać za to mogą na przykład choroby genetyczne (np. choroba Milroya, zespół Turnera, zespół Proteusza).
Do przyczyn pojawienia się obrzęku wtórnego zaliczono urazy, operacje chirurgiczne, choroby pasożytnicze, przewlekłą niewydolność żylną, stan zapalny, chorobę nowotworową czy operacyjne leczenie nowotworów.
3. Objawy obrzęku limfatycznego
Objawy obrzęku limfatycznego to nie tylko dodatni objaw Stemmera (zanik fałdu oddzielającego palce od śródstopia i brak możliwości uchwycenia i uniesienia skóry na paluchu lub drugim palcu).
Cechy obrzęku limfatycznego zmieniają się w miarę postępu choroby. Początkowo obrzęk jest ciastowaty. Charakterystyczne jest, że po zwolnieniu ucisku na skórze pozostaje charakterystyczny dołek, który po chwili znika.
Z czasem zmiana twardnieje, skóra staje się napięta i szorstka, przebarwiona nadmiernie rogowaciejąca. Dochodzi do obrzęku palców stóp (tzw. palce kiełbaskowate). Ostatecznie obserwuje się pogrubienie całego obwodu (tzw. słoniowacizna).
Zaawansowana patologia może prowadzić do powikłań skórnych, takich jak róża lub grzybica palców. Pojawiają się także zmiany pęcherzykowe na skórze, przypominające brodawki, często z wyciekiem limfy. Obserwuje się skłonność do zakażeń bakteryjnych.
Charakterystyczne jest, że obrzęk nie boli, nie towarzyszy mu podwyższona temperatura. Typowa jest bladość skóry, przyrost objętości kończyny i ich asymetria oraz uczucie ciężkości kończyny (obrzęk najczęściej dotyczy jednej kończyny i tylko po jednej stronie).
Typowe jest także to, że powiększa się obszar zajęty obrzękiem, sprawność kończyny zostaje upośledzona, pojawiają się również zmiany w układzie kostno-stawowym. Obrzęk limfatyczny jest chorobą postępującą.
4. Jak zdiagnozować obrzęk limfatyczny?
Diagnostyka obrzęku limfatycznego obejmuje nie tylko test i objaw Stemmera (który można przeprowadzić samodzielnie), ale i badanie przedmiotowe oraz podmiotowe, które wykonuje lekarz. Duże znaczenie mają badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz USG Doppler, umożliwiające wykluczenie zakrzepicy żylnej.
Podstawowym badaniem obrazowym jest limfoscyntygrafia, która polega na podskórnym podaniu radioznacznika w grzbietową powierzchnię dłoni lub śródstopia. Procedura pozwala na określenie stopnia zaawansowania obrzęku oraz potwierdza lub wyklucza uszkodzenie układu chłonnego.
Podstawą leczenia obrzęku limfatycznego, który jest następstwem choroby takiej jak przewlekła niewydolność żylna czy nowotwór jest terapia choroby pierwotnej. Sposoby leczenia obrzęku limfatycznego zależą od stopnia zaawansowania zmian. Metody terapeutyczne można podzielić na zachowawcze i operacyjne.