Typy owłosienia - rodzaje i przyczyny nadmiernego owłosienia. Objawy i leczenie hirsutyzmu
Typy owłosienia zależą przede wszystkim od płci i od aktywności gruczołów dokrewnych, które produkują hormony. Zaburzenia w wytwarzaniu substancji hormonalnych w organizmie mogą skutkować nieprawidłowościami w zakresie wzrostu włosów i miejsc ich występowania. Jednym z takich zaburzeń jest tzw. hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie u kobiet, występujące w okolicach ciała typowych dla mężczyzn.
1. Rodzaje nadmiernego owłosienia
Do ważnych cech płciowych należy miejsce wzrostu i typ owłosienia, które pozwalają odróżnić mężczyznę od kobiety. Owłosienie u mężczyzn zależy przede wszystkim od hormonów płciowych. Dlatego w okresie dojrzewania u młodych mężczyzn pojawia się zarost na brodzie, rosną włosy pod pachami, w okolicy narządów płciowych, na klatce piersiowej. Czasami też włosy na nogach są bujniejsze niż wcześniej.
Owłosienie u kobiet w okresie dojrzewania pojawia się również w okolicy narządów płciowych – na wargach sromowych i na wzgórku łonowym. Pojawiają się włosy pod pachami i na nogach, które młode dziewczęta usuwają, poddając je często zabiegom depilacji.
Nadmierne owłosienie spotykane jest u kobiet i mężczyzn. Problem ten dotyczy różnych okolic ciała i ma różne podłoże. Mówimy o hypertrychozie i hirsutyzmie.
Hypertrychoza to nadmierne owłosienie u mężczyzn, często występujące na całym ciele lub w określonych okolicach. Hirsutyzm występuje u kobiet i charakteryzuje się porostem włosów w miejscach typowych dla mężczyzn. Przyczyną są zaburzenia hormonalne, np. wzrost poziomu męskich hormonów – testosteronu, hormonu luteinizującego-LH, niedobór estrogenów, nadczynność nadnerczy i inne.
Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn nadmierne owłosienie może wystąpić ponadto wskutek stosowania sterydów czy leków przeciwdrgawkowych i psychotropowych oraz obniżających ciśnienie krwi. Niekiedy towarzyszy temu niedoczynność tarczycy lub anoreksja. Inną odmianą nadmiernego owłosienia jest hypertrychoza ograniczona, charakteryzująca się wzmożoną aktywnością enzymu 5-alfa-reduktazy lub nadwrażliwością mieszków włosowych na androgeny nadnerczowe.
2. Przyczyny nadmiernego owłosienia u kobiet
Hirsutyzm u kobiet przybiera postać tzw. owłosienia typu męskiego. Włosy rosną wówczas na twarzy, klatce piersiowej i brzuchu. Może też pojawić się zarost na brodzie oraz obfity meszek pod nosem, przypominający wąsy. Ten typ owłosienia związany jest zwykle z podwyższonym poziomem męskich hormonów płciowych (androgenów) u kobiet. Niekiedy kobiety zauważają u siebie wzmożony wzrost owłosienia w czasie ciąży. Jest to objaw zaburzeń równowagi hormonalnej ustroju. Do innych przyczyn hirsutyzmu zalicza się także przyjmowanie niektórych leków, zwłaszcza sterydów kory nadnerczy, oraz zaburzenia ze strony układu gruczołów dokrewnych.
Nadmierne owłosienie u kobiet często pojawia się także w okresie przekwitania. Jajniki zaprzestają produkować żeńskie hormony płciowe – estrogeny i progesteron – a ich niedobór skutkuje hirsutyzmem. Hirsutyzm u kobiet w okresie menopauzy objawia się często nadmiernym owłosieniem na twarzy z równoczesnym wypadaniem włosów na głowie albo łysieniem typu męskiego (powstawanie zakoli). Tym objawom często towarzyszą takie dolegliwości, jak: uderzenia gorąca, kołatanie serca, wahania ciśnienia krwi, bóle głowy, zmiany osobowości, szybkie męczenie się i osteoporoza. Nadmierne owłosienie u kobiet w okresie menopauzy wymaga estrogenowej terapii zastępczej, prowadzonej pod kontrolą ginekologa.
Czasami hirsutyzm ujawnia się przy zespole policystycznych jajników. Zespół policystycznych jajników cechuje znaczne podwyższenie poziomu androgenów, a obniżenie poziomu estrogenów w organizmie kobiety. Zespół policystycznych jajników objawia się nie tylko nadmiernym owłosieniem ciała, ale także niepłodnością, zaburzeniami cyklu miesiączkowego i obustronnie powiększonymi jajnikami z dużą ilością torbieli o różnej wielkości. Leczenie zespołu policystycznych jajników polega na ich resekcji, farmakoterapii hormonalnej oraz na kosmetycznym leczeniu hirsutyzmu.
Nadmierne owłosienie ciała przeważnie związane jest z zaburzeniami hormonalnymi w organizmie. Czasami jednak przyczyną hirsutyzmu może być poważne schorzenie ogólnoustrojowe, a nawet nowotwór złośliwy. Nowotwory, które niekiedy powodują nadmierne owłosienie, to: niektóre guzy jajnika, guzy jąder u mężczyzn, rak tarczycy oraz rak nerek. By wyeliminować uciążliwe objawy, w przypadku nowotworów złośliwych konieczne jest leczenie onkologiczno-chirurgiczne.
Jeśli hirsutyzm występuje razem z otyłością tułowia, nadciśnieniem tętniczym, różowymi rozstępami na skórze, zmęczeniem mięśni, zaburzeniami w miesiączkowaniu i cukrzycą), może to wskazywać na zespół Cushinga. Choroba ta jest wieloobjawowym zespołem, wywołanym przez guzy kory nadnerczy. Do jej wystąpienia przyczynić się też może długotrwałe stosowanie glikokortykoidów. Zespół Cushinga występuje u obu płci. Znacznie częściej jednak dotyczy kobiet pomiędzy 20. a 60. rokiem życia. Choroba ta wymaga leczenia endokrynologicznego.
Hirsutyzm może być również skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, zwłaszcza minoxidilu używanego w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Modyfikacja tego leku jest z powodzeniem stosowana w leczeniu łysienia, bo przyczynia się do bujnego porostu owłosienia. Nadmierne owłosienie powodują również hormony kory nadnerczy, tzw. kortykosterydy, stosowane w przewlekłych alergiach, oraz androgeny, stosowane jako środek zwiększający przyrost masy mięśniowej.
3. Objawy hirsutyzmu
Hirsutyzm może przybierać różne postacie – od nieznacznego meszku na twarzy po nadmierne owłosienie sutków. Do typowych objawów hirsutyzmu należą:
- nadmierne owłosienie na twarzy;
- owłosienie klatki piersiowej;
- owłosienie sutków;
- owłosienie brzucha;
- nadmierne owłosienie okolicy sromowej;
- łojotok;
- trądzik;
- łysienie w okolicy skroni.
Jeżeli kobieta zauważy, iż zaczynają pojawiać się włosy w miejscach, w których być nie powinny, nie jest to jeszcze powód do zmartwienia. Niepokojące staje się jednak wtedy, gdy przyrost włosów jest szybki i zaczyna pokrywać coraz więcej nietypowych dla kobiety miejsc, np. brzuch, plecy.
Gdy dołączą się jeszcze inne objawy, jak np. zaburzenia miesiączkowania czy niepłodność, nadmierne owłosienie przestaje już być tylko problemem kosmetycznym, ale również zdrowotnym i konieczna staje się wizyta u lekarza. Po ustaleniu przyczyny występowania nieprawidłowego owłosienia lekarz podejmie odpowiednie leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne, w zależności od diagnozy.
4. Leczenie hirsutyzmu
Czasami hirsutyzm jest uwarunkowany genetycznie i nie sprzężony z innymi chorobami. W tym przypadku jedyną skuteczną metodą usuwającą nadmierne owłosienie jest zabieg elektrolizy. Polega on na usunięciu cebulek włosowych za pomocą niskonapięciowego prądu. Efekt innych zabiegów kosmetycznych, takich jak woskowanie, golenie czy usuwanie za pomocą depilatorów chemicznych, utrzymuje się znacznie krócej. W leczeniu nadmiernego owłosienia stosuje się też doustne tabletki antykoncepcyjne, spironolakton, ketokonazol, antyandrogeny czy glikokortykosteroidy.