Garbniki roślinne – właściwości i działanie, zastosowanie w kosmetyce
Garbniki chronią roślinę przed szkodliwym działaniem owadów oraz grzybów. Są także składnikiem wykorzystywanym do produkcji kosmetyków, ponieważ łagodzą podrażnienia, działają przeciwzapalnie, bakteriobójczo i ściągająco. Co warto o nich wiedzieć?
1. Co to są garbniki?
Garbniki to substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Ze względu na pochodzenie wyróżnia się:
- garbniki nieorganiczne (mineralne), takie jak związki chromu, glinu, żelaza czy rtęci,
- garbniki organiczne, a wśród nich garbniki naturalne (garbniki roślinne, taniny) oraz garbniki zwierzęce (tran),
- garbniki syntetyczne (syntany, aldehydy alifatyczne).
Ponieważ garbniki mają zdolność łączenia się z kolagenem w skórze oraz tworzenia z nim połączeń: nieodwracalnych i nierozpuszczalnych, a i niepodlegającym gniciu, używano ich do wyprawiania skór zwierzęcych.
Dzięki nim ta stawała się miękka i trwała. Z kolei garbniki roślinne wykorzystuje się w ziołolecznictwie oraz w kosmetologii.
2. Właściwości i działanie garbników roślinnych
Garbniki roślinne nazywane są taninami. Naturalnie występują w zielonych organach roślin naczyniowych: w liściach, ale także owocach, korzeniach, drewnie i korze.
Dzięki temu, że nadają roślinom gorzki smak, odstraszają zwierzęta. Są też naturalnymi antyseptykami, czyli substancjami o działaniu odkażającym. Chronią rośliny przed szkodliwym działaniem owadów oraz grzybów.
W mniejszych ilościach taninę można znaleźć w wielu roślinach. Najwięcej garbników znajduje się w rzepiku, pięciorniku, dziurawcu, a także owocach czarnej porzeczki, granatu i borówki czarnej, liściach jeżyny, poziomki, malin i orzecha włoskiego, korze dębu, wierzby, kasztanowca, świerka i modrzewia, kłączach wężownika czy oczarze.
Można je znaleźć także w herbacie, czerwonym winie, kawie i w wielu innych roślinach. To dlatego, by zapewnić sobie odpowiednią ilość tanin w diecie, warto regularnie pić dobrą czarną herbatę, napary i herbatki ziołowe bogate w garbniki (np. napar z czystka czy dziurawca).
Garbniki roślinne wykorzystuje się je w ziołolecznictwie oraz w kosmetologii, ponieważ:
- mają właściwości bakteriobójcze i ściągające. Są naturalnymi antyseptykami,
- wykazują działanie przeciwzapalne,
- mają pozytywny wpływ na układ odpornościowy,
- korzystnie działają na układ pokarmowy, na problemy z trawieniem, zatrucia, biegunki, niewielkie krwawienia czy chorobę wrzodową żołądka (działają ściągająco na błony śluzowe, hamują ich przepuszczalność, zapobiegając mikrokrwawieniom z włosowatych naczyń krwionośnych),
- przeciwdziałają alergiom,
- mają dobroczynny wpływ na skórę i włosy.
3. Garbniki w kosmetyce
Ekstrakty z roślin, które są bogate w taniny, wykorzystuje się do produkcji wielu kosmetyków: toników, żeli do rąk lub kąpieli, szamponów, ale także produktów przeznaczonych dla skóry trądzikowej i tłustej czy środków stosowanych na ukąszenia owadów (łagodzą obrzęki i stany zapalne, a także uczucie swędzenia i pieczenia).
Zawierają je również płyny do higieny intymnej (działają łagodząco, przeciwbakteryjnie, ale i likwidują nadmierne upławy, tonują dokuczliwe objawy stanu zapalnego). Garbniki są również obecne w preparatach do walki z nadmierną potliwością.
To dezodoranty, kremy do stóp i rąk, antyperspiranty i żele myjące. Sprawdzają się w produktach leczniczych ze względna na taninę, która wspiera leczenie egzemy, zapalenia skóry czy nadmiernej potliwości.
Najczęściej stosowanym źródłem tanin w kosmetykach są ekstrakty z kory dębu, kasztanowca, liści orzecha włoskiego, oczaru wirginijskiego oraz szałwii i wierzby. To zasługa wielu właściwości. Okazuje się bowiem, że garbniki roślinne:
- zwalczają wypryski,
- leczą owrzodzenia,
- łagodzą podrażnienia,
- niwelują pieczenie i świąd skóry,
- mają właściwości ściągające,
- walczą z wolnymi rodnikami, a tym samym wspomagają nawet leczenie nowotworów,
- łagodzą obrzęki i opuchliznę
- zmniejszają wydzielanie potu.
- mają właściwości antybakteryjne i przeciwzapalnie,
- działają wzmacniająco i osłonowe na powierzchni skóry.
Ponadto szampony do włosów normalizują pracę gruczołów łojowych, a także zapobiegają przetłuszczaniu się włosów. Dodają im blasku. Drzewa oraz rośliny zielne, które dostarczają surowca umożliwiającego pozyskanie garbników, określa się mianem roślin garbnikodajnych.
Warto wiedzieć, że do produkcji garbników wykorzystywane są także galasy, czyli patologiczne narośla powstałe w wyniku rozrostu tkanki roślinnej na liściach, łodydze lub korzeniach (to tzw. garbnik z galasówek).