Krokosz barwierski - właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania
Krokosz barwierski to roślina z rodziny astrowatych, która znajduje zastosowanie w fitoterapii i kosmetyce. Cennym źródłem wielu substancji bioaktywnych są jej kwiaty oraz nasiona, z których przygotowuje się głównie napary oraz olej. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest krokosz barwierski?
Krokosz barwierski (Carthamus tinctorius L.), znany również jako szafran łąkowy, to jednoroczna roślina z rodziny astrowatych i jeden z najstarszych uprawianych przez człowieka gatunków. Pochodzi z południowej Azji. Preferuje stanowiska słoneczne oraz przewiewne, żyzne, umiarkowanie wilgotne gleby o obojętnym odczynie.
Jak wygląda krokosz barwierski? Ma wysoką, ponad metrową łodygę, którą porastają lancetowate i ostro zakończone liście. Jego rurkowate kwiaty zebrane są w główkowate kwiatostany, które charakteryzują się pomarańczowożółtą lub czerwonopomarańczową barwą. Szafran łąkowy jest rośliną bardzo efektowną, która kwitnie od lipca do września.
2. Właściwości i działanie krokosza barwierskiego
Swe właściwości krokosz barwierski zawdzięcza obecności związków bioaktywnych kwiatach i nasionach. To one są najważniejszymi surowcami. Kwiaty krokosza barwierskiego wykorzystywane są do sporządzania leczniczego naparu, a z nasion produkuje się olej.
Kwiaty szafranu łąkowego wykorzystuje głównie fitoterapia. Są one bogate w barwniki: saflorynę i kartamine, a także glikozydy, kwercetyny i luteoliny, alkohole trójterpenowe oraz olejek eteryczny zawierający między innymi kariofilen, verbenon, kumulen alfa-cedren czy beta-farnezen.
W przemyśle spożywczym i kosmetycznym zastosowanie znalazł olej z krokosza tłoczony na zimno z jego oleistych nasion. Jest zasobny w kwas linolowy (omega-6), kwas linolenowy (omega-3), witaminę A, witaminę E oraz fitosterole.
3. Zastosowanie oleju z krokosza barwierskiego
Olej z krokosza barwierskiego można stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Z uwagi na dobroczynne działanie jego składników, warto go włączyć do diety. Najważniejsze właściwości lecznicze surowca wynikają głównie z wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Olej krokoszowy stosowany wewnętrznie pozytywnie wpływa na regulację rytmu wypróżnień i zapobiega powstawaniu zaparć. Może być również traktowany jako element profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego. Z uwagi na wpływ na produkcję prostaglandyn jest stosowany w celu łagodzenia nieprzyjemnych i dotkliwych objawów menopauzy. Ponadto olej z krokosza barwierskiego obniża poziom glukozy we krwi (poleca się go osobom, które chorują na cukrzycę lub zdiagnozowano u nich stan przedcukrzycowy).
Olej krokoszowy ma działa także napotnie i lekko moczopędnie, ma właściwości wykrztuśne. To dlatego można go stosować wspomagająco w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Picie oleju wspomaga odkrztuszanie wydzieliny.
Olej z krokosza barwierskiego stosowany zewnętrznie doskonale sprawdza się w pielęgnacji cery suchej, ale polecany jest także osobom ze skórą tłustą i mieszaną, także skłonną do trądziku.
Surowiec ma właściwości nawilżające i antyoksydacyjne, łagodzi również stany zapalne skóry, działa zmiękczająco i przeciwzmarszczkowo, przywraca skórze jędrność i sprężystość, spłyca zmarszczki. Olej z krokosza barwierskiego jest także składnikiem preparatów przeciwko rozstępom. Można go również nakładać na włosy i skórę głowy, ponieważ korzystnie wpływa na ich kondycję.
4. Zastosowanie kwiatów szafranu łąkowego
Kwiatów krokosza używa się głównie do przygotowywania naparów, wyciągów wodnych lub wodno-alkoholowych. Wykorzystuje się je głównie w celu pobudzenia krwawienia menstruacyjnego w przypadku skąpych i nieregularnych miesiączek. Kwiaty są również przyprawą, zamiennikiem prawdziwego szafranu. W wielu krajach azjatyckich to popularny dodatek do sałatek. Wytwarza się z nich także nalewki oraz wina.
Ekstrakt z krokosza barwierskiego zawiera składniki o działaniu antyoksydacyjnym, które pozytywnie wpływają na ściany naczyń krwionośnych. Spowalniają również procesy starzenia się organizmu, działają także uspokajająco. Dawniej wykorzystywano go do barwienia tkanin czy wyrobu szminek.
5. Przeciwwskazania i środki ostrożności
Krokosz barwierski nie może być stosowany przez kobiety w ciąży (roślina zawiera substancje, które wzmagają skurcze macicy i mogą działać poronnie lub przedwczesny poród) oraz osoby na niego uczulone. Ekstrakty i napary z kwiatów krokosza niewskazane są podczas karmienia piersią, a także w czasie starań o dziecko. Spożywając olej krokoszowy należy pamiętać, że w większych ilościach może on działać przeczyszczająco.