Hirsutyzm – objawy, przyczyny i leczenie
Hirsutyzm to zaburzenie, które cechuje występowanie u kobiet owłosienia o charakterze męskim. Przyczyny pojawiania się włosów na twarzy, plecach czy udach, ale i innych nietypowych dla pań lokalizacjach, są bardzo różne. Jakie są przyczyny zaburzenia? Na czym polega leczenie?
1. Co to jest hirsutyzm?
Hirsutyzm to zaburzenie, istotą którego jest występowanie nadmiernego owłosienia u kobiet i dzieci w miejscach, w których zwykle się ich nie obserwuje. Problematyczne obszary to broda, klatka piersiowa, górna warga, wewnętrzne powierzchnie ud, okolice brodawek sutkowych, a także plecy i brzuch.
Zwiększone owłosienie typu męskiego występuje nawet u 15% kobiet w okresie rozrodczym. U kobiet dotkniętych hirsutyzmem obserwuje się także łysienie androgenowe (łysienie typu męskiego), zmiany skórne z nasilonym łojotokiem, trądziki na twarzy i plecach, zaburzenia miesiączkowania, otyłość, niepłodność i zaburzenia nastroju.
2. Przyczyny hirsutyzmu
Pojawianie się u kobiet owłosienia w miejscach, które są typowe dla mężczyzn, to skutek nadmiernego działania męskich hormonów płciowych, tak zwanych androgenów lub nadmiernej wrażliwości narządów na ich działanie (nadwrażliwość organów docelowych na hormony, przy jednoczesnym ich prawidłowym poziomie).
Zwiększone wydzielanie androgenów (zespół hiperandrogenizacji) jest typowe dla:
- chorób nadnerczy (przyczyną może być wrodzony przerost nadnerczy, zespół Cushinga, guz nadnerczy produkujący androgeny),
- chorób jajników (podłożem problemu może być zespół policystycznych jajników – PCOS).
Występowanie hirsutyzmu przed okresem pokwitania sugeruje istnienie zespołu nadnerczowo-płciowego bądź guzów wydzielniczych jajników, rzadziej nadnerczy. U kobiet po menopauzie hirsutyzm jest związany z brakiem estrogenów niezbędnych do zrównoważenia androgenów nadnerczowych i jajnikowych.
Nadmierne owłosienie typu męskiego pojawia się również u kobiet z jadłowstrętem psychicznym (anoreksja), także w przebiegu chorób przebiegających z dużymi stężeniami prolaktyny (hiperprolaktynemią).
Zdarza się, że to efekt stosowania leków o działaniu androgennym. Odpowiadać za niego może również przewlekły stres i wysiłek fizyczny. W wielu przypadkach nie udaje się ustalić czynnika, który odpowiada za wystąpienie hirsutyzmu.
3. Diagnostyka i leczenie hirsutyzmu
Pojawienie się nadmiernego owłosienia, co wiąże się ze znacznym dyskomfortem, wymaga konsultacji lekarskiej. Warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu, ale także endokrynologa bądź dermatologa.
Do postawienia diagnozy konieczne jest badanie przedmiotowe i podmiotowe. Duże znaczenie ma skala punktowa Ferrimana-Gallwaya, ale i badania laboratoryjne. Kluczowe jest oznaczenie stężenia hormonów (m.in. testosteronu, androgenów).
W sytuacji, gdy poziom androgenów przekracza normę, wykonuje się badania obrazowe (USG, TK), które oceniają jajniki i nadnercza pod kątem obecności guza lub torbieli. W przypadku choroby pojawiającej się nagle, należy wykluczyć guza luteoma.
Leczenie hirsutyzmu zależy od przyczyny. Terapia musi być dwutorowa. Oznacza to, że polega na stosowaniu leków przeciwandrogenowych oraz mechanicznym usuwaniu owłosienia.
Ponadto przy guzach jajnika lub nadnercza wykonuje się chirurgiczne usunięcie, we wrodzonym przeroście nadnerczy podaje się glikokortykosteroidy. W przypadku zaburzeń hormonalnych stosuje się doustne tabletki antykoncepcyjne, jak również spironolakton, ketokonazol, antyandrogeny.
Terapia farmakologiczna obejmuje także leki takie jak inhibitory androgenów, leki antyandrogenowe oraz doustne środki hipoglikemizujące (mające na celu zmniejszenie insulinooporności). Hirsutyzm polekowy wymaga odstawienia leku wywołującego nieprawidłowości owłosienia.
Naturalne leczenie hirsutyzmu zakłada stosowanie ziół obniżających stężenie męskich hormonów płciowych: kopru włoskiego, lukrecji, niepokalanka, mięty czy majeranku. Nie istnieją specjalistyczne preparaty czy tabletki na nadmierne owłosienie bez recepty.
Jak się pozbyć nadmiernego owłosienia?
Gdy przyczyny zaburzenia nie zostały ustalone, leczenie ma charakter objawowy, co oznacza, że polega na mechanicznym usuwaniu owłosienia. W tym celu wykorzystuje się różne zabiegi kosmetyczne. To depilacja, woskowanie, golenie czy depilatory chemiczne, ale i:
- elektroliza, która polega na usunięciu cebulek włosowych za pomocą niskonapięciowego prądu,
- laseroteapia. Epilacja laserowa wykorzystuje zjawisko pochłaniania promieniowania przez melaninę, czyli barwnik odpowiadający za zabarwienie włosów i skóry. Komórki z melaniną są obecne w korzeniach włosów znajdujących się w fazie wzrostu. W wyniku pochłaniania światła następuje reakcja termiczna, a w efekcie zniszczenie mieszków włosowych razem z cebulkami.
