Macierzanka piaskowa – zastosowanie, wymagania i właściwości
Macierzanka piaskowa to drobny krzew, gatunek z rodziny jasnotowatych. Rośnie w Europie i na Syberii. Cała roślina ma silny, przyjemny zapach najlepiej wyczuwalny po roztarciu liści oraz cenne właściwości lecznicze. Traktuje się ją również jako roślinę ozdobną. Stąd jej obecność w ogrodach. Co warto o niej wiedzieć?
1. Co to jest macierzanka piaskowa?
Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum L.) to gatunek wieloletniej rośliny z rodziny jasnotowatych. Rośnie w umiarkowanych i chłodnych strefach Europy, północnej Afryce, Azji oraz Ameryce Północnej. Można ją znaleźć na niżu, w lasach sosnowych i na suchych polanach czy terenach piaszczystych.
W Polsce macierzanka piaskowa występuje w tzrech podgatunkach. To T. serpyllum subsp. Serpyllum, który jest pospolity, T. serpyllum subsp. Pycnotrichus, który rośnie wyłącznie w północno-zachodniej części kraju oraz T. serpyllum subsp. lanuginosus spotykany wyłącznie w uprawie. Roślina jest znana także jako cząberek, macierzanka pospolita, dziki tymianek, cząber leśny, tymianek wąskolistny czy dzięcielnica.
2. Jak wygląda macierzanka piaskowa?
Macierzanka piaskowa jest wieloletnią krzewinką lub półkrzewem, który tworzy bardzo zwarte, gęste darnie o wysokości od 10 do 30 cm. Ma płożącą lub podnosząca się łodygę o długości do 15 cm, która jest zdrewniała u nasady, okrągława lub słabo kanciasta, dookolnie owłosiona.
Liście macierzanki piaskowej są owalne, zimnozielone, lekko skórzaste o długości od 3 do 8 mm. Kwiaty są różowoliliowe lub liliowe, rzadziej białe, dwupostaciowe: mniejsze i większe, osadzone w gronach. Jej owocem są drobne orzeszki. Roślina kwitnie od czerwca do końca sierpnia, jest owadopylna.
3. Macierzanka piaskowa – zastosowanie
Macierzanka piaskowa wykorzystywana jest jako roślina przyprawowa. Stosuje się ją podobnie jak tymianek: dodaje się ją do rosołów, mięsa, sosów czy farszów.
Roślina znajduje również zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym. Niegdyś wraz z żywicą i innymi ziołami wchodziła w skład kadzidła. Charakterystyczne jest to, że po roztarciu pędów pojawia się przyjemny zapach (od ziołowego po lekko cytrynowy). To także roślina ozdobna sadzona w ogródkach.
Macierzanka piaskowa - wymagania i uprawa
Macierzanka jest uprawiana przez siew nasion wczesną wiosną. Rośnie powoli, zakwita dopiero w drugim roku. Jest mrozoodporna. Po przekwitnięciu należy usuwać kwiatostany. Wymaga słonecznego stanowiska i lubi lekko kwaśnego podłoża (pH 5,5–6).
Typowe dla rośliny jest to, że w miejscach nasłonecznionych pokrywa teren zwartym kobiercem. Wprawdzie macierzanka piaskowa zamiast trawnika to nie jest najlepsza opcja, jednak roślina sprawdza się w skalnych ogrodach, na skarpach, nasypach, stromych poboczach, pod drzewami czy krzewami.
4. Właściwości lecznicze macierzanki piaskowej
Macierzanka piaskowa to także roślina lecznicza. Surowiec zielarski stanowi jej ziele (Herba Serpylli). Zbiera się je w czasie kwitnienia i suszy w cieniu. Następnie oddziela się zdrewniałe łodyżki.
Roślina zawiera olejki eteryczne, które zawierają różne związki, takie jak karwakrol i tymol o silnym antyseptycznym działaniu, kwasy organiczne, garbniki, flawonoidy, witaminę C, sole mineralne oraz związki triterpenowe. Dzięki temu ma działanie dezynfekujące, wykrztuśne, przeciwzapalne i rozkurczowe oraz pobudzające wydzielanie soku żołądkowego. Wspiera również trawienie, działa wiatropędnie, rozluźnia mięśnie układu pokarmowego.
Macierzanka tradycyjnie stosowana była jako środek przeciwskurczowy i przeciwzapalny, także moczopędny. Obecnie roślina jest wykorzystywana przede wszystkim jako środek o działaniu wykrztuśnym (pobudzaj produkcję śluzu, ułatwia odkrztuszanie). Sprawdza się także przy zaburzeniach czynności żołądka i jelit (wspomaga trawienie).
Roślina służy również do płukania gardła. Napary z ziela macierzanki stosowane zewnętrznie na błony śluzowe jamy ustnej i gardła mają działanie odkażające i ściągające (sprawdza się przy paradontozie). Roślina łagodzi także świąd. Wzmacnia również system nerwowy.
5. Macierzanka piaskowa w kosmetyce
Macierzanka piaskowa ma dobroczynny wpływ na skórę, zwłaszcza cerę tłustą oraz trądzikową. Ma to związek z jej właściwościami antyseptycznymi. Łagodzi świąd i podrażnienia, redukuje trądzik, działa ściągająco, tonizuje skórę, zmniejszając widoczność rozszerzonych porów. Co istotne, nawilża skórę, a i zmniejsza widoczność blizn. Sprawdza się w gojeniu ran, przyspieszając proces.
