Łuszczyca stawowa – przyczyny, objawy, leczenie i rokowanie

Łuszczyca stawowa, inaczej łuszczycowe zapalenie stawów, to choroba, która najczęściej rozpoczyna się między 30. a 55. rokiem życia, może jednak dotyczyć także dzieci. Jej istotą jest proces zapalny zlokalizowany w obrębie stawów, ale i skóry. Jakie są jej przyczyny i objawy? Na czym polega leczenie?

1. Co to jest łuszczyca stawowa?

Łuszczyca stawowa (łac. psoriasis arthropathica), znana także jako łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) to przewlekła zapalna choroba narządu ruchu. Schorzenie najczęściej atakuje stawy kończyn górnych i dolnych: międzypaliczkowe, kolanowe.

Zdarza się, że proces chorobowy obejmuje także skórę, ścięgna, kaletki, tkankę podskórną, również narządy wewnętrzne (głównie serce) i oczy. Obserwuje się także zmiany stawowe w okolicy biodrowo-krzyżowej i w kręgosłupie.

Jakie są przyczyny łuszczycy stawowej? Według specjalistów choroba rozwija się u osób z predyspozycją genetyczną do wystąpienia łuszczycowego zapalenia stawów w przypadku, gdy przez dodatkowy bodziec zostaje uruchomiony nieprawidłowy proces zapalny.

Zobacz film: "10 urodowych trików, które musisz znać"

Tym samym u podłoża choroby leżą czynniki genetyczne (ustalono związek z antygenami HLA – B27, DR4, DR7), także czynniki immunologiczne (dowiedziono roli cytokin prozapalnych: TNF-α, IL-1, IL-15, IL-10) oraz czynniki środowiskowe (to głównie infekcje wirusowe i bakteryjne, ale także urazy mechaniczne i znaczny stres).

2. Odmiany łuszczycowego zapalenia stawów

ŁZS najczęściej rozwija się po wystąpieniu łuszczycy skóry. Manifestuje się w pięciu odmianach jako:

• symetryczne zapalenie wielu stawów,
• niesymetryczne zapalenie kilku stawów, zapalenie jednego stawu,
• zapalenie stawów międzypaliczkowych,
• postać osiowa, zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych i/lub kręgosłupa,
• postać okaleczająca, zniekształcająca łuszczyca stawowa dłoni i stóp.

Choroba najczęściej dotyka osoby między 30. a 55. rokiem życia. Możliwa jest także jej postać młodzieńcza ŁZS. Szczyt zachorowalności na nią przypada na wiek od 9. do 12. roku życia.

Jeśli chodzi o zapadalność na ŁZS, szacuje się, że wynosi ona od 0,04 do 0,67 procent ogółu populacji. Co istotne, z chorobą zmaga się nawet 30 procent pacjentów cierpiących na łuszczycę pospolitą (przebieg łuszczycy stawowej jest niezależny od łuszczycy skóry).

3. Objawy łuszczycy stawowej

Łuszczycowe zapalenie stawów jest chorobą manifestującą się przewlekłym zapaleniem stawów i łuszczycą skóry. Ma bardzo zróżnicowany przebieg. Może być chorobą lekką, ale i bardzo poważną i zaawansowaną, związaną z niepełnosprawnością. Jej najbardziej charakterystyczne objawy to:

• ból stawów,
• zaczerwienie okolicy stawów, zmiany skórne,
• obrzęk stawów, co jest związane z obecnością płynu,
• sztywność stawów z ograniczeniem ich ruchomości,
• zniekształcenia palców, zmiany w postawie.
• bolesne stany zapalne przyczepów ścięgien (entezopatia)
• zmiany paznokciowe.

Objawy zapalenia dotyczą również przylegających struktur, takich jak ścięgna i kaletki maziowe. W przebiegu choroby obserwuje się również zapalenie przyczepów ścięgnistych (miejsc przyczepu do kości ścięgien, więzadeł lub torebek stawowych), zapalenie palca (objaw palca kiełbaskowatego), deformacje stawów (np. tak zwane palce teleskopowe, to jest skrócenie palców w wyniku zniszczenia kości). Ponadto łuszczycowemu zapaleniu stawów może towarzyszyć dna moczanowa.

4. Przebieg łuszczycowego zapalenia stawów

Jak szybko postępuje łuszczycowe zapalenie stawów? Zwykle od 5 do 10 lat po zdiagnozowaniu łuszczycy, jednak problemy ze stawami mogą pojawiać się znacznie wcześniej, nim wystąpią symptomy skórne.

Pierwsze objawy łuszczycy stawowej zwykle dotyczą skóry (to najczęściej klasyczne wykwity łuszczycowe: czerwone grudki pokryte srebrnymi łuskami. Wówczas łuszczyca wyprzedza pojawienie się łuszczycowego zapalenia stawów), rzadziej stawów (najpierw pojawia się zapalenie stawów, a dopiero potem łuszczyca - nawet kilkanaście lat później).

W pozostałych przypadkach stan zapalny obejmuje jednocześnie skórę i stawy. Typowo ŁSZ zajmuje paliczki i stawy krzyżowo-biodrowe. Obserwuje się również bolesność przyczepów ścięgien. Z czasem może się pojawić sztywność stawów, ograniczenie ich ruchomości oraz deformacja, która może prowadzić do niepełnosprawności.

Gdy w przebiegu choroby dochodzi do zajęcia innych organów, objawy łuszczycy stawowej przybierają mało charakterystyczny obraz. Pojawia się gorączka, znużenie i stany depresyjne. Może rozwinąć się również zapalenie naczyniówki i tęczówki, wady zastawki aortalnej oraz amyloidoza.

5. Diagnostyka ŁZS

Łuszczycowe zapalenie stawów bywa mylone z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), stąd ważna jest diagnostyka różnicowa. Choroby pozwalają rozróżnić takie cechy ŁZS jak:

• ŁZS często dotyczy tylko jednego stawu lub niesymetryczne zapalenie kilku stawów, choć często jest to symetryczne zapalenie wielu stawów,
• brak we krwi czynnika reumatoidalnego
• brak guzków reumatoidalnych
• historia choroby w rodzinie.

By rozpoznać łuszczycę stawową, wykonuje się wiele badań. Test na łuszczycowe zapalenie stawów obejmuje:

• badanie podmiotowe i przedmiotowe (wywiad lekarski, badanie fizykalne),
• badania obrazowe stawów (USG, RTG, rezonans),
• badania laboratoryjne z krwi (na ŁZS wskazuje podwyższone OB, CRP, kwas moczowy. Żadne badanie laboratoryjne nie jest swoiste dla ŁZS),
• badania genetyczne (antygeny HLA – B27, DR4, DR7).

Łuszczycowe zapalenie stawów jednocześnie diagnozuje reumatolog (lekarz specjalizujący się w chorobach stawów) i dermatolog (lekarz specjalizujący się w chorobach skóry).

6. Leczenie łuszczycy stawowej

Podstawą leczenia łuszczycowego zapalenia stawów jest farmakoterapia. Leki na łuszczycowe zapalenie stawów to:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
• glikokortykosteroidy (iniekcje kortykosterydów),
• substancje modyfikujące przebieg choroby (DMARD). To metotreksat, sulfasalazyna, leflunomid, cyklosporyna.

Rozważa się także leczenie biologiczne, poprzez inhibitory genu TNF-alfa (adalimumab, etanercept, infliksymab, golimumab) lub przeciwciało monoklonalne przeciwko IL-12/ IL- 23. W cięższych przypadkach wskazany jest zabieg chirurgiczny. Leczenie wspomagające obejmuje różne zabiegi fizjoterapeutyczne.

W przebiegu ŁZS bardzo ważne jest regularne, codziennie nawilżanie skóry. Maść na łuszczycowe zapalenie stawów pozwala zamknąć wilgoć w skórze, co zapobiega utracie wody oraz pomaga pozbyć się łuszczących się fragmentów, alei łagodzi różne dolegliwości skórne, takie jak świąd, zaczerwienienie i pieczenie oraz skóry.

Jaka maść na łuszczycę jest najlepsza? Taka, w której obecne są takie substancje i składniki jak siarka, dziegieć, kwas salicylowy, wyciąg z owsa, olejek herbaciany, pantenol, kurkuma, ichtiol, beta-glukan, sól z Morza Martwego czy sól Epsom (siarczan magnezu), ekstrakt z oczaru wirginijskiego, alantoina, aloes czy mahonia pospolita.

Istotne są także składniki nawilżające i natłuszczające, takie jak lanolina, parafina, masło Shea, witamina E, mocznik, olej konopny, olej z awokado, olej lniany, olej arganowy, olej kokosowy, wazelina czy gliceryna.

Czy łuszczyca stawowa jest wyleczalna?

ŁZS ma charakter przewlekły, z dokuczliwymi okresami zaostrzeń, która wymaga stałego specjalistycznego nadzoru medycznego. Dość często jednak ma stosunkowo łagodny charakter, z długimi okresami wyciszenia objawów (tzw. remisji). Nie można jej jednak wyleczyć. Co ważne, łuszczyca stawowa powinna być leczona niezależnie od łuszczycy skóry.

Dieta na łuszczycę stawową

Osoby, które zmagają się z łuszczycą stawową, muszą przestrzegać zasad prawidłowej diety. Powinny być w niej obecne warzywa, takie jak sałata, kapusta, szpinak, cebula, czosnek, kiszone ogórki), także ryby i owoce morza, stanowiące źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 i omega 6.

Jednocześnie z diety na ŁZS trzeba wyeliminować produkty, które zawierają duże ilości substancji odpowiedzialnych za powstawanie stanu zapalnego (mediatory reakcji zapalnych).

To przede wszystkim tłuszcze nasycone, tłuszcze trans i cukry proste, czyli jogurty i inne tego typu produkty mleczne, dania i produkty wysokoprzetworzone (instant, gotowe), także typu fast food, przekąski, takie jak chipsy, słodycze i napoje słodzone. Nie wolno także pić alkoholu i palić papierosów.

7. Rokowania przy łuszczycy stawowej

Leczenie łuszczycy stawowej jest konieczne z wielu powodów. Przede wszystkim pozwala na hamowanie stanu zapalnego, uśmierza ból, co pozwala na zahamowanie postępującego zwyrodnienia stawów, a co za tym idzie, także utrzymywanie sprawności ruchowej. Celem leczenia ŁZS jest więc zahamowanie postępu choroby i umożliwienie normalnego, możliwie najbardziej komfortowego funkcjonowania.

Zarówno późne rozpoznanie, jak i nieleczone łuszczycowe zapalenie stawów może sprawić, że choroba będzie postępować. To często prowadzi do trwałej niepełnosprawności, znacząco zwiększa ryzyko zgonu z innych powodów, w tym przede wszystkim sercowo-naczyniowych (zawał serca).